Janjina (Grčka)
| Janjina Ιωάννινα | |
|---|---|
 Janjina | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Grčka |
| Periferija | Epir |
| Okrug | Janjina |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 112.486[1] |
| — gustina | 279,83 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 39° 40′ S; 20° 51′ I / 39.67° S; 20.85° I |
| Vremenska zona | UTC+2 (EET), leti UTC+3 (EEST) |
| Aps. visina | 480 m |
| Površina | 401,98 km2 |
  Janjina Janjina na karti Grčke | |
| Poštanski broj | 45x xx |
| Registarska oznaka | ΙΝ |
Janjina (grč. Ιωάννινα) grad je u severozapadnoj Grčkoj i upravno središte i okruga Janjina i periferije Epir. Janjina je od prestonice Atine udaljena 450 km, a od Soluna 290 km.
Janjina je svekoliko središte Epira i cele severozapadne Grčke na svim poljima, jer u gradu postoje dve velike bolnice (opšta i univerzitetska), kao i Univerzitet Epira i Tehnološki institut Epira (deo).
Ime[uredi | uredi izvor]
Grad je verovatno dobio današnji naziv po svecu-zaštitinku prvobitnog grada, sv. Jovanu (grčki „Jani"), tako da bi u prevodu Janina bila „Jovanov grad“.
Staro slavensko i otomansko ime grada je Jana.[2][3][4][5][6]
Geografija[uredi | uredi izvor]
Grad Janjina se nalazi u središnjem delu istorijske pokrajine Epir, a pored Janjinskog jezera ili Pamvotide. Grad se nalazi na nadmorskoj visini od 480 m i okružen je planinama: Tomaros na jugu, Mitelkeli na severu. Oblast Janjine je veoma prometna, jer je preseca se važan put Ignjacija, a na ovom mestu se u ovaj put sustiče mnogo mesnih puteva.
Klima u Janjini je zbog nadmorske visine grada (gotovo 500 m) i zatvorenosti ovog područja kontinetnalna, za koju su osobene izuzetno žarna leta i hladnije i kišovite zime sa ne baš tako retkim snegom.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Najstariji arheološki nalazi u području Janjine govore da je ovo područje bilo naseljeno još u vreme praistorije. U 5. veku p. n. e. povo odručje potpalo je pod vlast antičke Makedonije. U 2 veku p. n. e. ono je palo pod rimsku vlast.
Na početku srednjeg veka (510. ) prvi put se javlja naselje na ovom mestu pod nazivom „Nova Evbeja“ i to u okviru Vizantije za vreme vladavine cara Justinijana Prvog. 879. godine. Janjina se prvi put javlja pod današnjim imenom u vizantijskim spisima, kada se spominje postojanje mesnog episkopa. Grad je ostao sedište episkopije i tokom razdoblja vladavine Bugara u 10. veku. 1082. godine grad je pripao Normanima iz južne Italije. U 13. veku posle zauzeća Carigrada od strane krstaša Janjina postaje jedan od neosvojenih gradova u okviru Epirske despotovine, što privlači nove doseljenike i povećava značaj gradu. Grad je 1318. ponovo pripao Vizantiji i dobija brojne povlastice. Uskoro Janjina potpada pod vlast Dušanovog carstva, zadržavši sve povlastice. U ovo vreme grad dostiže veoma visok razvoj i postaje značajno središte u ovom delu Balkana. U vreme osipanja Srpskog carstva, car Simeon je 1367. građanima poslao svog zeta despota Tomu Preljubovića. Da bi se izborio sa nadiranjem Albanaca sa severa, Preljubović je pozvao u pomoć Osmanlije. Pošto je Toma Preljubović ubijen u zaveri 1384. godine, njegova udovica Marija Angelina Nemanjić se preudala za Firentinca Isaula de Buendelmontija koji je postao novi janjinski despot.
Janjina je pala pod osmansku vlast 1430. godine, zadržavajući određene povlastice. One nisu bile dovoljne, pa je 1611. godine podignut Skilosofosov ustanak. Turci su ugušili ustanak, ukidaju povlastice i raseljavaju grčko stanovništvo izvan utvrđenog dela grada. U utvrđenju se naseljavaju muslimani i Jevreji. Grad se ubrzo obnovio, zahvaljujući razvoju zanatstva i trgovine i vezama sa Zapadom (naročito sa Mlecima). Zahvaljujući tome tokom 18. veka otvara se mnogo kulturno-obrazovnih ustanova u Janjini. Krajem 18. veka, za vreme vladavine Ali-paše Janjinskog, moć grada je bila tolika da počinje proces loših odnosa sa Portom u Stambolu. Sve ovo je prekinuto 1821. g. Grčkim ustankom, kada turske trupe uspostavljaju vlast u gradu. 1869. godine. Janjinu zahvata požar i uništava stari grad. Grad se obnavlja po novim planovima nemačkog arhitekte Holca. Uporedo se obnavaljaju i gradske ustanove i kuće.
Tek 1913. godine grad pripada savremenoj Grčkoj, a posle Grčko-turskog rata 1923. godine u grad se doseljavaju i grčke prebeglice iz Male Azije. Oni zamenjuju nekadašnje muslimansko stanovništvo, koje se iseljava u Tursku. Tokom 20. veka grad se razvija u područno središte Epira.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Janjina danas ima oko 70.000 stanovnika u gradu i okolini. Stanovništvo su uglavnom etnički Grci. Kretanje stanovništva po poslednjim popisima bilo je sledeće:
| 1981. | 1991. | 2001. | 2011. |
|---|---|---|---|
| 44.829 | 56.699 | 61.629 | 65,574 |
Kretanje broja stanovnika u opštini po popisima:
| 1991. | 2001. | 2011. |
|---|---|---|
| 63,725 | 70,203 | 112.486[1] |
Privreda[uredi | uredi izvor]
Janjina je oduvek bila razvijen zanatski centar, a to je i danas (juvelirstvo, kujundžijstvo, suveniri). Grad je poznat i fabrici mineralne vode i kao središte proizvodnje feta sira.
Grad je važno saobraćajno čvorište u Grčkoj. Južno od grada prolazi savremeni auto-put Ignjacija, a u blizini grada je i Aerodrom Janjina.
Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]
Janjina spada u grčke gradove sa veoma dobro očuvanom gradskom strukturom iz osmanskog razdoblja, kao i sa jasnim uticajem balkanske arhitekture. Posebno je zanimljivo poluostrvo sa tvrđavom, gde postoje spomenici iz turskog razdoblja. Naročito su privlačne crkve i džamije.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Detailed census results 2011”. Arhivirano iz originala 16. 10. 2015. g. Pristupljeno 7. 5. 2015.
- ^ Mapa iz 1608. prema podacima iz 16. veka.
- ^ 1650 mapa
- ^ La Grèce ou la partie méridionale de la Turquie en Europe iz 1715. ime je pogrešno i označeno je kao „Jama”
- ^ Tabula Geographica Graeciae et Romaniae od 1753.
- ^ iz 1784. za vreme Ali-paše Janjinskog.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Zvanični veb-sajt
- Fotografije Janjine Dimitrisa Siutisa
- Turistički vodič Janjine
- Portal novosti Epira
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
