Albanska spomenica
| Spomenica za vernost otadžbini 1915. | |
|---|---|
 Spomenica za vernost otadžbini 1915. u narodu poznata kao Albanska spomenica | |
Dodeljuje  Kraljevina Jugoslavija | |
| Tip |  |
| Ustanovljen | 5. april 1920. |
| Prvo odlikovanje | 1920. |
Spomenica za vernost otadžbini 1915.[1] u narodu poznatija kao Albanska spomenica je jednostepeno državno vojno i civilno odlikovanje koje su stekli svi pripadnici srpske vojske koji su se povlačili preko Albanije u zimu 1915/1916.
Ustanovljenje[uredi | uredi izvor]
Ustanovljena je 5. aprila 1920. godine ukazom prestolonaslednika princa-regenta Aleksandra I Karađorđevića u tada već novoj državi Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. Na aversu se nalazi levi profil vrhovnog komandanta srpske vojske regenta Aleksandra I, a oko njega stoji kružni natpis „svojim ratnim drugovima Aleksandar“, oko natpisa se nalazi lovorov venac i srebrni dvoglavi orao sa krunom, a na reversu je natpis „za vernost otadžbini“. Medalja je nošena o svetlo zelenoj traci sa crnim prugama uz ivicu. Medalja za spomen je počasno odlikovanje nižeg ranga, ali ima svoju istorijsku težinu, jer se dodeljuje o godišnjicama i jubilejima svim učesnicima nekog događaja.[2] Prvi primerak spomenice je prikačen na kraljeve grudi 17. avgusta 1921.[3] U januaru 1922. je objavljeno da su spomenice predate preko komandi vojnih okruga svim opštinama, i da će se u Beogradu izdavati „odmah”[4] U februaru je saopšteno da se u Beogradu prijavilo pet hiljada građana, od kojih je četiri hiljade primilo spomenicu a ostali su izbrisani jer nemaju prava na nju; rok za prijavu je produžen do aprila.[5]
Udruženje nosilaca je osnovano u decembru 1937.[6]
Ratne prilike pred povlačenje kroz Albaniju[uredi | uredi izvor]
Posle pobede srpske vojske u Kolubarskoj bici, decembra 1914. na srpskom frontu do početka jeseni 1915. zavladalo je zatišje. Međutim, pod komandom feldmaršala Augusta Makenzena, austrougarska balkanska armija i 11. nemačka armija od oko 500.000 vojnika, 10 eskadrila aviona i sa brojnom rečnom flotilom na Dunavu i Savi, pokrenule su 6. oktobra 1915. najveću ofanzivu na Kraljevinu Srbiju. Do 15. oktobra 1915, uprkos krajnjem požrtvovanju srpske vojske, austrougarska balkanska vojska pravcem preko reke Save i Drine, i 11. nemačka armija preko Dunava zauzele su Beograd, Smederevo, Požarevac i Golubac i stvorile širi mostobran južno od Save i Dunava, nateravši srpske trupe na povlačenje prema južnoj Srbiji. Tog istog dana, 15. oktobra 1915. bez objave rata, dve bugarske kompletne armije potisnule su slabe srpske jedinice, prodrle u dolinu Južne Morave kod Vranja i do 22. oktobra 1915. zauzele Kumanovo, Štip, Skoplje, prekinule moravsko-vardarsku komunikaciju i onemogućile povlačenje srpske vojske prema grčkoj granici i Solunu. Druga polovina oktobra i početak novembra protekli su u povlačenju srpske vojske prema jugu. Srpska vojska i izbeglice se nalaze u bezizlaznoj situaciji na Kosovu i Metohiji. Put prema Solunu je presečen. Austrougarska vojska sa severozapada, nemačka vojska sa severa i bugarska armija sa juga i istoka napreduju prema Kosovu sa jedinim ciljem da unište srpsku vojsku u rasulu.
Jedini put Srpskoj vojsci i izbeglicama prema saveznicima i jadranskoj obali vodio je preko albanskih planina. Srpska vojska sa izbeglim narodom kreće u povlačenje preko Albanije i Crne Gore u zimu 1915. pod strašnom hladnoćom, snegom zavejanim putevima u opštem rasulu na temperaturi 25 °C ispod nule. Vojsku u rasulu i izbegli narod izmoren glađu i hladnoćom napadaju albanski razbojnici.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
-
-
-
-
Albanska spomenica iz 1920. godine (revers). Pripada Narodnom muzeju u Leskovcu. -
Albanska spomenica iz 1920. godine (avers). Pripada Narodnom muzeju u Leskovcu. -
Albanska spomenica Manojla Đuričića koja se čuva u Istorijskom arhivu u Negotinu -
-
-
-
-
-
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Grbovi 1936, str. 11.
- ^ Arheo-amateri Srbije/Albanska spomenica
- ^ "Politika", 18. avg. 1921 Dnevne vesti - Ratne spomenice
- ^ "Politika", 18. jan. 1922
- ^ "Politika", 24. feb. 1922
- ^ "Politika", 27. dec. 1937.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Grbovi, zastave, drugi državni amblemi i zvanični znaci Kraljevine Jugoslavije ; Les armoiries, drapeaux et autres emblèmes d'etat, poinçons officiels de contrôle et de garantie du Royaume de Yougoslavie (PDF). Beograd: Ministarstvo trgovine i industrije — Uprava za zaštitu industrijske svojine. 1936. COBISS.SR 1024031914
