Bitka za Transilvaniju
| Bitka za Transilvaniju | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Rumunski vojnici prelaze planine u Transilvaniju. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
Antanta: Kraljevina Rumunija Ruska Imperija |
Centralne sile:  Austrougarska Nemačko carstvo | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
Joan Kulčer Aleksandru Averesku Konstantin Prezan |
Artur Arc fon Štrausenburg Erih fon Falkenhajn | ||||||
| Jačina | |||||||
| 440.000 vojnika [1] | 70.000 vojnika [1] | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| nepoznati | Nepoznati (7.000 zarobljenih za vreme rumunske ofanzive) | ||||||
Bitka za Transilvaniju je bila prva velika operacija rumunskih snaga u Prvom svetskog rata, koja je počela 27. avgusta 1916. Počela je kao pokušaj rumunske vojske da zauzme spornu pokrajinu Transilvaniju, i potencijalno izbaci Austrougarsku iz rata. Iako je u početku bila uspešna, ofanziva je zaustavljena nakon bugarskog napada na Dobrudžu. Nakon uspešnog kontranapada zajedničkih austrougarskih i nemačkih snaga 18. septembra, rumunska vojska je bila prisiljena da se povuče u Karpate do kraja oktobra.
Uvod[uredi | uredi izvor]
Pre rata, Kraljevina Rumunija je bila saveznik sa Austrougarskom; međutim, kada je izbio rat 1914. godine Rumunija je obećala svoju neutralnost — tvrdeći da je Austrougarska započela rat i da zato nemaju obavezu da joj se pridruže. Rumunija se na kraju pridružila Antanti, pod uslovom da saveznici priznaju rumunsku vlast nad Transilvanijom, u kojoj su rumuni činili većinsko stanovništvo.[2] Saveznici su prihvatili uslove, a Rumunija je 27. avgusta objavila rat Austrougarskoj.
Bitka[uredi | uredi izvor]
Rumunska ofanziva (27. avgust — 18. septembar)[uredi | uredi izvor]
U noći 27. avgusta, tri rumunske vojske prešle su uglavnom nebranjene karpatske prolaze, nailazeći samo na sporadični otpor austrougarskih pograničnih jedinica. Rumunski plan (Hipoteza Z) pozivao je na brz napredok do strateški važne reke Moriš sa Budimpeštom kao krajnjim ciljem.[3] Glavni napredak je predvodila Druga armija, a Prva i Četvrta su bile raspoređene na bokovima. Druga armija je prešla granicu u noći 27. i 28. avgusta i prešla u Transilvaniju.
U prvoj fazi ofanzive (27. avgust — 2. septembar), Druga armija je osvojila Lepšu, Putnu, Naruju i dolinu Zabale i napredovala ka Kovasni. Žestoke borbe vodile su se u Vama Buzauluju, nakon kojih su Rumuni zauzeli grad, nanoseći velike gubitke protivnicima — ukupno 132 mrtvih i ranjenih, i još 492 zarobljenika. Brašov je osvojen 29. avgusta, a 31. avgusta osvojena su sela Tohanul Nou i Tohanul Veči. 2. septembra je završena prva faza rumunske ofanzive, dok je Druga armija stigla do linije Katalina-Zabala-Dobarlau-Prežmer-Feldioara-Vladeni. Na severu Četvrta armija osvojila je Tulgeš i napredovala je prema zapadu. Na zapadu, Prva armija je prešla granicu i osvojila Oršavu pre nego što je krenula ka Sibinju.
U drugoj fazi ofanzivee (3.—10. septembar), Druga armija je prešla reku Olt i zauzela grad Sveti Đorđe 7. septembra. Na kraju druge faze, Druga armija je kontrolisala celu oblast Care Birseja i zauzimala je položaj na liniji Katalina-Arkuš-Valčele-Feldioara-Šerkaja-Šinka Veke.
U trećoj fazi (11.—18. septembar), Druga armija je osvojila Merešti, isforsirala prelazak na reci Olti kod Rupea, i obezbedila uslove za osvajanje Ungra. Ovde su rumunske trupe dobile podršku lokalnog stanovništva, sa mladom ženom iz sela Parau koja je vodila rumunsku podjedinicu iza neprijateljskih pozicija. Druga armija je 19. septembra dobila naređenje da zauzme odbrambeni položaj na liniji Odorheju-Paloš-Fišer-Ungra-Tikušu Nou- Toarkla -Sasauš-Romanu Nou- Karcišoara -Avrig.
Tokom 29 dana operacije, Druga armija je u proseku prodrla preko 100 km (62 milje) iza neprijateljskih linija.[4]
Tokom rumunske ofanzive, austrougarski Motorkanonwagen je uništen od strane rumunske artiljerije. Bila su to oklopna samohodna šinska kola, naoružana Škodinim topom kalibra 7 cm. To je bio jedini napravljeni primerak.[5][6]
Na kraju ofanzive, Rumuni su kontrolisali skoro trećinu Transilvanije (7.000 kvadratnih milja ili 18.000 kvadratnih kilometara). Ova oblast je obuhvatala četiri administrativne županije (Brašov, Čuk, Fagaraš i Sveti Đorđe) i delove još pet drugih. Do kraja ofanzive Rumuni su zarobili preko 7.000 austrougarskih i nemačkih vojnika.[7]
Ofanziva Centralnih sila (26. septembar — 25. oktobar)[uredi | uredi izvor]
Erih fon Falkenhajn, bivši načelnik štaba, preuzeo je komandu nad 9. armijom i pokrenuo je protiv napad na Rumune. Nemci su 18. septembra napali rumunsku 1. armiju u blizini Hacega, zaustavljajući njihovo napredovanje i prisiljavajući ih da pređu na odbrau. Osam dana kasnije nemci su zauzeli Sibinj, a 17. oktobra rumunska 2. armija je poražena kod Brašova. Četvrta armija, uprkos malom pritisku neprijatelja, povukla se u planine. Do 25. oktobra rumunske trupe su se povukle na svoje predratne položaje, ali su uspele da odbiju nemačke i austrougarske pokušaje da prodru u Prahovsku dolinu i Bukurešt najkraćim putem, kako su planirali Nemci.
Posledice[uredi | uredi izvor]
| Bitka za Olteniju | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Rumunske kampanje u Prvom svetskom ratu | |||||||
| |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
|
Kraljevina Rumunija |
Nemačko carstvo Austrougarska | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
Joan Kulčer Jon Dragalina Nikolae Petala Parasčiv Vasilesku |
Erih fon Falkenhajn Viktor Kune | ||||||
| Jačina | |||||||
| Nepoznata |
80.000 vojnika 30.000 konja | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| Nepoznati | Nepoznati | ||||||
Nakon što su naterali rumunsku vojsku na povlačenje u Karpatenemci su krenuli u osvajanje Oltenije. Oni su 27. oktobra stigli kod Targu Žija, gde su naišli na čvrst rumunski otpor. Rumuni su narednog dana naterali nemačku vojsku na povlačenje. Nemci su se 29. oktobra pregrupisali i 1. novembra su započeli mnogo snažniji napad. Rumuni sada nisu uspeli da se odbrane, a sredinom novembra Targu Žiju je bio u nemačkim rukama. 21. novembra osvojili su regionalni centar Krajovu. Poslednja značajna akcija u ovoj ofanzivi bila je bitka za Robanešti 23. novembra, jedna od najhrabrijih akcija rumunske vojske. Do 26. novembra Nemci su kontrolisali celu oblast Oltenije, potiskujući rumunsku vojsku istočno od reke Olt. Sutradan su započeli svoj napredak ka Bukureštu, glavnom gradu Rumunije.
Mađarsko kulturno područje[uredi | uredi izvor]
Nakon što se rumunska vojska povukla iz Transilvanije, u julu 1917. godine, Mađarska vlada je stvorila „Mađarsko kulturno područje”, koje je obuhvatalo uglavnom rumunski naseljena mesta: Karaško-severinska županija, Hunedoara, Sibinj, Fagaraš i Brašov na granici sa Rumunijom. Ove županije su pružile podršku rumunskoj vojsci kada je napala, tako da su bile ujedinjene u ovom „kulturnom području” kako bi ih sprečili da budu izložene „stranom uticaju”.[8] By the end of the war, over 3,000 Romanian primary schools were closed.[9]
Mapa bitaka[uredi | uredi izvor]
-
Rumunska invazija na Austrougarsku, avgust 1916. -
Protiv napad Centralnih sila, septembar–oktobar 1916.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Romania's Attempted Occupation of Transylvania”. Mek.niif.hu. Pristupljeno 5. 5. 2009.
- ^ http://www.magtudin.org/HARASZTI_ENDRE_Ethnic_History_of_Transylvania.pdf
- ^ Torrie, Glenn E. (proleće 1978). „Romania's Entry into the First World War: The Problem of Strategy” (PDF). Emporia State Research Studies. Emporia State University. 26 (4): 7—8.
- ^ Romanian 2nd Army offensive in Transylvania http://www.worldwar2.ro/arme/?language=ro&article=114
- ^ Steven J. Zaloga, Bloomsbury Publishing, 2011, Armored Trains, pp. 12-13
- ^ Jean-Denis G.G. Lepage, McFarland, 2017, Military Trains and Railways: An Illustrated History, p. 91
- ^ Francis Joseph Reynolds, Allen Leon Churchill, Francis Trevelyan Miller, P.F. Collier and son, 1917, The Story of the Great War, p. 3285
- ^ C. Stan, „Școala poporană din Făgăraș și de pe Târnave”, Sibiu, 1928, p. 54.
- ^ Stoica, Vasile (1919). The Roumanian Question: The Roumanians and their Lands. Pittsburgh: Pittsburgh Printing Company. str. 27.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Stoica, Vasile (1919). The Roumanian Question: The Roumanians and their Lands. Pittsburgh: Pittsburgh Printing Company. str. 27.
- Keegan, John (2000) [1998]. „The Year of Battles”. The First World War. Vintage Books.