Bitka na Javoru (1876)
| Bitka na Javoru | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Srpsko-turskih ratova | |||||||
_08.jpg) Spomen groblje na Javoru. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Kneževina Srbija |
 Osmansko carstvo | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
Franjo Zah Ilija Čolak-Antić general Novoselov |
Muktar-paša Mehmed-Ali-paša Derviš-paša | ||||||
| Jačina | |||||||
| oko 25.000 | oko 32.000 | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| znatni | manji od srpskih | ||||||
Bitka na Javoru, od 6. jula do 5. septembra 1876, bila je niz sukoba na jugozapadnoj granici Kneževine Srbije tokom Prvog srpsko-turskog rata. Započeta kao srpska ofanziva na Sjenicu i Novi Pazar, bitka se ubrzo svela na odbranu jugozapadne granice Srbije i postepeno povlačenje pred nadmoćnijim turskim snagama. Završena je turskom strategijskom pobedom.[1]
Suprotstavljene snage[uredi | uredi izvor]
Pred početak rata, početkom jula 1876, na jugozapadnoj granici Kneževine Srbije bila je koncentrisana takozvana Ibarska vojska, pod komandom generala Franje Zaha. Vojska se sastojala od Zapadnomoravske divizije, koju su činile po tri brigade Prve klase i tri Druge klase narodne vojske, konjički puk, artiljerijski puk (3 baterije po 8 topova), pionirski bataljon, bolnička četa, 4 baterije i komora. Glavnina vojske (31 bataljon pešadije, 6 baterija topova, 2 eskadrona konjice i 1 inžinjerijski bataljon) bila je kod sela Kušića na planini Javor, dok je komora sa zalihama bila u Ivanjici.[1]
Prema ovim srpskim snagama stajalo je oko 15.000 turskih vojnika kod Sjenice i Nove Varoši, pod komandom Muktar-paše, i oko 18.000 kod Novog Pazara, pod komandom Mehmed Ali-paše.[1][2]
Ratne operacije[uredi | uredi izvor]
Ibarska vojska prešla je 6. jula granicu na Javoru i posle boja na Kalipolju povukla se na Vasiljev vrh i Veliki i Mali Ograđenik, gde se utvrdila. Do 24. jula obe strane su se utvrđivale i pripremale za dalje borbe, a toga dana je Ibarska vojska pokušala da ovlada turskom karaulom Gorićijevac, ali je imala samo delimičnog uspeha. Posle nasilnog izviđanja 3. avgusta, Turci su 5. avgusta jakim snagama napali i potisli levo krilo Ibarske vojske sa Borovca, a zatim prikupivši oko 15 tabora pešadije napali 7. avgusta i centar Ibarske vojske na Dolovima i potisli je preko Basara na Kušiće. Tako su Turci ovladali potpuno Javorom, a 2. septembra i Ukočenicom; 3. i 4. septembra vođene su naročito teške borbe za Čemernicu, a noću 4/5. septembra Srbi su posle teške borbe odbacili Turke i ovladali Javorom.[1]
Bitke i okršaji[uredi | uredi izvor]
- Bitka na Kalipolju (24. juna/6. jula)[3]
- Bitka na Novom Pazaru (24-26. juna/6-8. jula)[4]
- Bitka za Ogorijevac (12/24. jula)[5]
- Boj na Vasiljeviću (12/24. jula)[5]
- Bitka za Suvi Rt (12/24. jula)[5]
- Pad Javora (22-26. jula/3-7. avgusta)[6]
- Bitka za Ukočenicu (16-21. avgusta/28. avgusta-2. septembra)[7]
- Bitka za Čemernicu (22-23. avgusta/3-4. septembra)[8]
- Oslobođenje Javora (4-5. septembra)[9]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 9, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1975), str. 117-119.
- ^ Dr Savo Skoko, VOJVODA RADOMIR PUTNIK, knjiga prva, BIGZ, Beograd (1985), str. 70-72
- ^ Mita Petrović (1955), RATNE BELEŠKE SA JAVORA I TOPLICE 1876, 1877. i 1878, sveska prva: Događaji sa Javora 1876. Čačak: Narodni muzej. str. 27-55
- ^ Mita Petrović (1955), RATNE BELEŠKE SA JAVORA I TOPLICE 1876, 1877. i 1878, sveska prva: Događaji sa Javora 1876. Čačak: Narodni muzej. str. 60-67
- ^ a b v Mita Petrović (1955), RATNE BELEŠKE SA JAVORA I TOPLICE 1876, 1877. i 1878, sveska prva: Događaji sa Javora 1876. Čačak: Narodni muzej. str. 78-93
- ^ Mita Petrović (1955), RATNE BELEŠKE SA JAVORA I TOPLICE 1876, 1877. i 1878, sveska prva: Događaji sa Javora 1876. Čačak: Narodni muzej. str. 116-150
- ^ Mita Petrović (1955), RATNE BELEŠKE SA JAVORA I TOPLICE 1876, 1877. i 1878, sveska prva: Događaji sa Javora 1876. Čačak: Narodni muzej. str. 176-183
- ^ Mita Petrović (1955), RATNE BELEŠKE SA JAVORA I TOPLICE 1876, 1877. i 1878, sveska prva: Događaji sa Javora 1876. Čačak: Narodni muzej. str. 183-192
- ^ Mita Petrović (1955), RATNE BELEŠKE SA JAVORA I TOPLICE 1876, 1877. i 1878, sveska prva: Događaji sa Javora 1876. Čačak: Narodni muzej. str. 192-202
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Marković, Ljubomir M. (1996). Javorski rat 1876. Beograd: Društvo umetnika „Stari Grad”. str. 141. ISBN 978-86-7270-005-3.
- Opačić, Dr Petar; Skoko, Dr Savo (1981). Srpsko-turski ratovi 1876 - 1878. Beograd: Beogradski izdavačko-grafički zavod. str. 339.
- Opačić, Petar; Skoko, Savo; Vukčević, Slavko i Ratković-Kostić, Slavica (1998). Bitke i bojevi u Srpsko-turskom i Crnogorsko-turskom ratu 1876 - 1878. i Srpsko-bugarskom ratu 1885. [Znamenite bitke i bojevi srpske i crnogorske vojske: od Careva Laza 1712. do Dobropoljske bitke 1918.], Knj. 2. Novi Sad: Pravoslavna reč; Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 622. ISBN 86-335-0038-8.
- Đorđević, Dr Vladan (2021). Srpsko-turski rat: uspomene i beleške iz 1876, 1877. i 1878. godine - Na granici, Knj. 1. Niš: Talija izdavaštvo. str. 599. ISBN 978-86-81800-95-9.
- Đorđević, Dr Vladan (2021). Srpsko-turski rat: uspomene i beleške iz 1876, 1877. i 1878. godine - Preko granice, Knj. 2. Niš: Talija izdavaštvo. str. 441. ISBN 978-86-81800-95-9.
- Babac, Dušan M. (2011). Srpska vojska u ratovima za nezavisnost 1876 - 1878. Beograd: Medija centar "Odbrana". str. 247. ISBN 978-86-335-0325-9.
- Javorac, Jovan; Priredio: Marković, Ljubomir M. (1996). Ratne uspomene 1876. Beograd: Društvo umetnika „Stari Grad” i Čigoja štampa. str. 95. ISBN 978-86-7270-004-6.
- Marković, Ljubomir M. (1996). Junaci sa Javora: Major Ilić, Petar Borisavljević i Jevrem Vukosavljević. Beograd: Društvo umetnika „Stari Grad”. str. 85. ISBN 978-86-7270-006-0.
- Mita Petrović, RATNE BELEŠKE SA JAVORA I TOPLICE 1876, 1877. i 1878 - Sveska prva, događaji sa Javora 1876, Narodni muzej, Čačak (1955).