Dubovačko-žutobrdska grupa
| Dubovačko-žutobrdska kultura | |||
|---|---|---|---|
| Geografija | |||
| Kontinent | Evropa | ||
| Regija | Srednja Evropa, Balkan | ||
| Zemlja | Srbija, Rumunija, Bugarska | ||
| Glavni lokalitet | Dubovac i Žuto Brdo | ||
| Društvo | |||
| Jezik | indoevropski | ||
| Religija | poštovanje Velike Majke | ||
| Društveno uređenje | rodovsko zemljoradničko društvo | ||
| Period | |||
| Istorijsko doba | bronzano doba | ||
| Nastanak | 15. vek p. n. e. | ||
| Prestanak | 13. vek p. n. e. | ||
| Prethodnici i naslednici | |||
| Prethodile su: | Nasledile su: | ||
| ← Vatinska kultura | Halštatska kultura → | ||
| Portal Arheologija | |||
Dubovačko-žutobrdska grupa je kulturna grupa bronzanog doba, zastupljena u južnom Banatu, delu srpskog Podunavlja i istočnoj Srbiji.
U Rumuniji je ova grupa poznata kao Girla Mare (Girla Mare), a u Bugarskoj Orsoa ili Novo Selo. Termin dubovačko-žutobrdska grupa uveo je arheolog Milutin Garašanin.
Nalazi ove grupe su vrlo rano ušli u evropsku arheološku literaturu, zbog izuzetne estetske vrednosti keramike i plastike. Krajem 19. veka u Narodni muzej u Beogradu stiže poznati idol iz Kličevca, koji je uništen u bombardovanju Beograda u 1. svetskom ratu. O kličevačkoj nekropoli je pisao Miloje Vasić.
Dupljajska kolica, takođe čuveni nalaz ove kulture, otkrivena su u periodu između dva svetska rata.
Periodizacija[uredi | uredi izvor]
Vremenski ova grupa pripada periodu ranog i srednjeg bronzanog doba, a jednim delom i periodima BrD (po hronologiji D. Garašanina) i Halštat A1.
Lokaliteti[uredi | uredi izvor]
Lokaliteti ove kulturne grupe su:
- Dubovac kod Kovina,
- Žuto Brdo,
- Dupljaja,
- Orešac,
- Kostol,
- Kličevac,
- Mala Vrbica,
- Korbovo,
- Velesnica u istočnoj Srbiji.
Naselja[uredi | uredi izvor]
Naselja se nalaze na rečnim terasama Dunava i pritoka i uglavnom su jednoslojna. Nema pouzdanih podataka o oblicima zgrada.
Sahranjivanje[uredi | uredi izvor]
Praktikovana su oba rituala sahranjivanja: kremacija (sa urnama poklopljenim zdelama) i inhumacija (sporadično).
U grobovima pored urni često su nalažene i druge keramičke posude, negde i figurine zvonastog tipa.
Javljaju se dva tipa urni:
- etažne sa dve ili četiri drške
- kruškolike sa belom inkrustacijom
Keramika[uredi | uredi izvor]
Keramika je fine fakture, od dobro prečišćene zemlje. Sudovi su glačani nakon pečenja.
Od oblika, najčešći su:
- bikonične urne sa konkavnim vratom i razgrnutim obodom koje na trbuhu imaju četiri naspramno postavljene ušice
- manje bikonične amfore sa cilindričnom nogom i dvema ušicama
- duboke zdele
- bikonične šolje sa trakastom drškom koja prelazi obod
- dvojne posude
Ornament je rađen oštrim i tankim urezivanjem sa belom inkrustacijom i žigosanjem. Motivi su trouglovi, koncentrični krugovi, rombovi, meandri, girlande, simetrično raspoređeni.
Plastika[uredi | uredi izvor]
Ova kulturna grupa se odlikuje bogatom plastikom ukrašenom istim motivima kao keramika.
Najčešći oblici plastike su:
- Antropomorfne figurine su zvonastog tipa.
Veća pažnja je posvećena dekoraciji odeće nego lica.
Najpoznatiji nalazi[uredi | uredi izvor]
Najpoznatiji nalazi ove grupe su:
- Kličevački idol — uništen u Prvom svetskom ratu.
- Kolica iz Dupljaje — oba sačuvana primerka prikazuju božanstvo na kolima koja vuku barske ptice. Božanstvo je muškog pola odeveno u zvonastu suknju. Uz kolica je nađen i glineni poklopac.
Metalni nalazi[uredi | uredi izvor]
Od metalnih nalaza izdvajaju se sekire.
Sekire ugarskog tipa su retke, zamenjuju ih sekire novog tipa tzv. Keltovi. Novina su koplja sa plamenastim vrhom, srpovi, noževi sa krivim sečivom.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Dupljajska kolica, Narodni muzej, Beograd[mrtva veza]
- Gradski muzej Vršac
- Hronologija i periodizacija
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Praistorija Jugoslovenskih zemalja, Bronzano doba, Sarajevo, 1986.
