Željin
| Željin | |
|---|---|
 | |
| Geografske karakteristike | |
| Ndm. visina | 1785 m |
| Koordinate | 43° 28′ 41″ S; 20° 48′ 18″ I / 43.478° S; 20.805° I |
| Geografija | |
  Željin | |
| Države |  Srbija |
| Masiv | Dinarske planine |
| Grupa | Kopaoničke planine |
Željin je planina u centralnoj Srbiji između donjeg Ibra, Kopaonika, i Goča. Spada u grupu Kopaoničkih planina. Razvođe je izvorišnog dela Rasine, pritoke Zapadne Morave i Jošanice i Gokčanice, pritoka Ibra. Najviši vrh se nalazi na 1.785 m. U prošlosti se na Željinu vadila olovna ruda. Obiluje radioaktivnim mineralni izvorima i ima bogat šumski prekrivač. Poznat je termalni mineralni izvor u Jošaničkoj banji sa temperaturom vode od 48° do 80 °C.
Turističko-geografski položaj[uredi | uredi izvor]
Sama planina je relativno pristupačna i može se osvojiti iz dosta različitih pravaca. Najčešći pravci su iz Mitrovog Polja preko Vranje stene, sa prevoja Karaula u mestu Ploča (na regionalnom putu 119 Aleksandrovac-Jošanička Banja), kao i iz mesta Rokci i Jelakci (takođe se nalaze na putu Aleksandrovac-Jošanička Banja). Još jedan pogodnost za kretanje je ta što postoji dosta planinskih šumskih puteva (treba obratiti pažnju na orijentaciju). Postoje planinarske markacije iz više različitih mesta (koje nisu posebno sistematizovane) ali sve vode na vrh Željina. Iz Mitrovog Polja i sa prevoja Karaula do „šumske kuće“ se stiže za oko 2 do 3 sata.[1] Kao orijentir se često koristi „Šumska kuća“ koja se nalazi oko dva sata hoda od vrha, a odakle postoje netipične plave oznake u vidu trouglova, strelica i naziva (koje je uradila policija, jer u blizini ima svoj centar). Posle oko 1.5 sati izlazi se iz šume dolazi se na čistinu odakle se vide oba vrha. Na tom delu često duva jak vetar i zahteva brz izlazak i silazak sa vrha, međutim leti je to polje borovnica pa uspon i silazak mogu da potraju dosta duže.[2]
Morfološka osnova[uredi | uredi izvor]
Morfološku osnovu planine čine tektonski i fluvio-denudacioni oblici. Oni su u optimalnom vidu eksponirani istočno od centralnog masiva, koji ima karakteristike visoravni iznad koje se dižu uzvišenja Rogavska čuka (1.785 m, najviši vrh planine) i nešto niža Pločka čuka po kojima je planina prepoznatljiva, Vranja stena (1.097 m), Stražište (1.295 m), Orlovac (1.219 m) i drugi. Pomenuta uzvišenja su pretežno pod šumom, pogodna su za planinarenje i predstavljaju dobre vidikovce.[3]
Klima[uredi | uredi izvor]
Klima na planini je veoma prijatna. Srednja godišnja temperatura vazduha na gornjim masivima iznosi 8,5 °C. U letnjim mesecima temperature pogoduju rekreativnim aktivnostima jer iznose 18 – 20 °C, dok se zimske temperature kreću od 0 – 3 °C i prijatne su za boravak ljudi ali ne pogoduju zadržavanju snežnog pokrivača. Sneg se na planini zadržava oko 50 dana, ali ipak je visina snežnog pokrivača mala i iznosi od 10 do 30 cm.[4]
Hidrološke karakteristike[uredi | uredi izvor]
Najveći značaj imaju vodeni tokovi i izvori. Vodeni tokovi su brojni ali su po dimenzijama manje izraženi. Najznačajniji su: Rasina, Jošanica, Bonhićka reka, Pločanska reka, Rogavska reka, Konjska reka, Koznica i druge. Reke se odlikuju izraženim padom, uzanim dolinama, bogatstvom vodenicama i valjalicama. Reke su bogate ribom pre svega: potočnom i kalifornijskom pastrmkom, krkušom, klenom i mrenom. Planina Željin raspolaže izvorima kvalitetne vode za piće. Neki od njih su kaptirani a drugi imaju karakteristike vrela zbog čega predstavljaju značajan predmet interesovanja posetilaca. Na planini se nalazi i termomineralni izvor – Devijački izvor.[3]
Flora[uredi | uredi izvor]
Na Željinu je zastupljena šumska i travna vegetacija, slabije izražene vertikalne zonalnosti. Kontinuirani šumski kompleksi, pretežno listopadne šume bukve, hrasta, javora, graba i drugi, vezani su za centralni masiv. Goleti su zasađene borovom šumom. Travnjaci poseduju dekorativne vrednosti, zbog pokrivenosti livadskim cvećem. Posebnu vrednost planine predstavlja strogi rezervat prirode „Vrh Željina – Pločka čuka“ na kome se nalaze tri vegetacijske formacije i to: subalpska šuma bukve (Fagetumsubalpinum JOB), livade iznad subalpskog pojasa bukve i male visokoplaninske tresave.[5]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Planina Željin - EkoSpark.com”. ekospark.com. Pristupljeno 26. 01. 2020.
- ^ „Planina Željin”. Kraljevo (na jeziku: srpski). 23. 04. 2015. Pristupljeno 26. 01. 2020.
- ^ a b Romelić, Jovan (2008). Turističke regije Srbije. Novi Sad: Departman za geografiju, turizami hotelijerstvo.
- ^ Marić, R (1980). Geografske osnove razvoja turizma na planini Željin. Beograd: Glasnik srpskog geografskog društva.
- ^ Nastić, Nebojša (19. 10. 2012). „EMPIRIJSKO ISTRAŽIVANjE CIJENA U BIH 2006–2010. I PROGNOZA INFLACIJE ZA 2011. GODINU – PRIMJENA ARIMA MODELA”. Zbornik radova Ekonomskog fakulteta u Istočnom Sarajevu. 1 (6). ISSN 1986-6690. doi:10.7251/zrefis1206091n.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Planupravljanja SRP „VrhŽeljina – Pločkačuka“ zaperiod 2010-2019 godinu, Srbija Šume, 2010
- Romelić, J. (2008): Turističke regije Srbije, Departman za geografiju, turizami hotelijerstvo, Novi Sad
- Marić, R. (1980): Geografske osnove razvoja turizma na planini Željin, Glasnik srpskog geografskog društva, Beograd