Istorija Slovenije u starom veku
| Ovaj članak je deo serije o istoriji Slovenije |
| Istorija Slovenije |
|---|
 |
Istorija Slovenije u starom veku podrazumeva istoriju istočne alpske oblasti pre naseljavanja Slovena u 6. veku. Posle doseljavanja Ilira i Kelta tokom gvozdenog doba (10-4. vek p.n.e), oblast današnje Slovenije pala je početkom 1. veka pod vlast Rimljana, koji su je pretvorili u provincije Norik i Gornja Panonija. Padom Zapadnog rimskog carstva 476. u ovim krajevima smenjivala se vlast Ostrogota, Langobarda i Vizantije, da bi pred doseljavanje Slovena konačno pripali državi Franaka.[1]
Iliri i Kelti[uredi | uredi izvor]
Teritorija današnje Slovenije bila je naseljena još tokom starijeg i srednjeg kamenog doba (paleolita i mezolita). Neolitsko doba u istočnim Alpima trajalo je otprilike do 1.900. godine p. n. e. nakon čega se raširila upotreba metala, a u bronzano doba kroz istočne Alpe su išli trgovački putevi iz Italije ka severu i istoku. U halštatsko doba (1.000-400. p. n. e.) to područje naseljavala su brojna ilirska plemena. Početkom 4. veka p. n. e. u prostor istočnih Alpa prodrli su Kelti i zajedno sa Ilirima stvorili prvu veću državnu tvorevinu na tom području - Noričku Kraljevinu[1]
Ilirsko-keltska plemena u istočnim Alpima pala su pod uticaj Rimljana, koji su prodirali u etapama, služeći se silom i oslanjajući se na uporišta koja su postepeno stvarali. Da bi obezbedili osetljiva istočna vrata na granici Padske nizije i Alpa oni su 181. p. n. e. osnovali grad i koloniju Akvileju, čime su ugrozili samostalnost lokalnih plemena. Njihovo potčinjavanje bilo je praćeno snažnim i dugotrajnim otporom, koji je slomljen u ustanku dalmatinsko-panonskih Ilira protiv rimske vladavine 6-9. godine (Batonski rat).[1]
Rimljani[uredi | uredi izvor]
Osvojene teritorije Rimljani su organizovali u provincije, uključene u Ilirik kao veću upravnu jedinicu. U oblasti istočnih Alpa oni su podizali vojne logore, izgradili limes[a] i osnivali svoje kolonije. U oblasti istočnih Alpa najpoznatiji rimski vojni logori bili su: Akvileja, Tergeste (Trst), Nauportus (Vrhnika), Emona (Ljubljana), Neviodunum (Drnovo kod Krškog), Celeja (Celeia, Celje), Petovio (Poetovio, Ptuj), Teurnija (blizu Špitala u Koruškoj), Virunum (Colfeld-Gosposvetsko polje). Kada je između 105. i 107. Panonija podeljena na Gornju (lat. Panonia Superior) i Donju (lat. Panonia Inferior), Gorenjsko, Dolenjsko i istočni deo Štajerske ostali su u Gornjoj Panoniji, a ostale pokrajine Istočnoalpske oblasti u Noriku (lat. Noricum).[1]
Pokoreni Kelti i Iliri tokom vremena su na razne načine uvučeni u rimsku jezičnu i kulturnu sferu i podvrgnuti romanizaciji; stanovnici provincije uključivani su u rimsku vojsku i postajali branioci rimskih granica. Rimljani su organizovali tzv. odbranu Italije i Alpa (lat. praetentura Italiae at Alpinum) na Hrušici. Podignuta su i nova utvrđenja, posebno duž pravca Petovio-Celeja-Emona-Akvileja, koja su trebalo da pojačaju opštu sigurnost. Tu spada i vojni logor u Ločici u Savinjskoj dolini.[1]
Ostrogoti, Vizantija i Franačka[uredi | uredi izvor]
Pri podeli Rimskog carstva 395. Istočnoalpska oblast pripala je Zapadnom rimskom carstvu. Najezda Huna nanela je teška pustošenja, stradali su naročito gradovi Petovio i Emona. Kad je zapovednik germanskih četa Odoakar srušio Zapadno Carstvo 476, Istočnoalpska oblast došla je pod njegovu vlast. Poražen na Soči 489. od ostrogotskog kralja Teodorika, izgubio je to područje, koje je ušlo u sastav kraljevine Ostrogota. Ostrogotska država uništena je u vizantijsko-gotskom ratu (535-555), pa je Istočnoalpska oblast došla pod vlast Vizantije i Langobarda, dok je područje današnjeg Gorenjskog, Koruške i Štajerske već bilo pod vlašću Franaka, koji će izvršiti snažan uticaj na Slovene posle njihovog doseljavanja u istočne Alpe.[1]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Nov granični odbrambeni sistem, koji su sačinjavali utvrđeni bedemi, kule i druga utvrđenja.