Kazamat (fortifikacija)

Kazamati tvrđave Bokar u Dubrovniku.

Kazamat (engl. casemate) u fortifikaciji je prostorija tvrđave sigurna od artiljerijske vatre. Naziv potiče od latinskog izraza za vlažnu kolibu (lat. cassa madida), koja je služila za čuvanje baruta.

Istorija

Doba glatke artiljerije

U doba glatke artiljerije (od sredine 14. do sredine 19. veka) kazamati su većinom služili i za dejstvo vatrom i za smeštaj trupa, materijala, hrane i vode. Oni iz kojih se samo dejstvovalo vatrom nazivani su borbeni, a oni koji su služili jedino za smeštaj ljudstva i zaliha - zaštitni.

Borbeni su građeni obično u eskarpi i kontraeskarpi, a zatim u traverzama i na zadnjem delu utvrđenja. U eskarpama i kontraeskarpama predstavljali su zasvođene odaje ili hodnike, tzv. kazamatirane galerije, podešene za dejstvo pešadijskom vatrom, a povezane sa unutrašnjošću tvrđave poternama (galerije za saobraćaj).

Prema nameni, zaštitni kazamati bili su municijski, barutni, kasarne, itd. Kazamati na grkljanu fora ili zadnjem delu utvrđenja zvali su se traditorni ili skriveni.

Doba olučne artiljerije

Posle pojave olučne artiljerije (sredina 19. veka), zbog njenog moćnijeg zrna, stari kazamati su prepravljani i ojačavani novim, betonskim zidovima i pokrivani nabijenim slojem peska, a novi su građeni u obliku masivnih svodova, sa zaobljenim ispadnim i upadnim uglovima. Za smeštaj posade upotrebljavani su, po pravilu, zadnji delovi tvrđave i forova.

Kazamate su imale i odbrambene kasarne. Pri izradi kazamata, pored otponosti na dejstvo najjače opsadne artiljerije, vodilo se računa da se obezbedi dobro provetravanje i dobra izolacija od vlage. U kazamatima izgrađenim početkom 20. veka gvozdena vrata, prozori, toparnice i puškarnice su hermetički zatvarani.

U Prvom svetskom ratu i kasnije, kazamati su pokrivani armiranim betonom i slojevima peska.

Literatura

• Nikola Gažević, Vojna enciklopedija (knjiga 4), Vojnoizdavački zavod, Beograd (1972), str. 297.