Kapela (građevina)
Kapela (od lat. cappa – „ogrtač”) je manja crkvena građevina u kojoj se obično ne obavlja evharistija, ili se vrši samo sa posebnim odobrenjem. Kapela može biti deo veće građevine ili kompleksa (crkve, palate, škole, univerziteta, bolnice, kasarne itd.), a može biti i slobodnostojeća građevina.
Reč kapela izvedena je iz naziva jedne relikvije Sv. Martina iz Tura. Prema legendi, Sv. Martin, dok je još bio vojnik, prepolovio je svoj vojnički ogrtač kako bi deo dao prosjaku, a od ostatka je napravio pokrivač za ramena (lat. capella). Prosjak je u stvari bio prerušeni Hristos. Martin se preobratio, postao je monah, a zatim opat i biskup. Njegov ogrtač je došao u posed franačkih kraljeva i oni su ga čuvali kao relikviju. Šator u kojem se relikvija čuvala tokom bitaka nazvan je capella, a sveštenik koji je tu služio misu capellani.[1],[2]
Kapele su u ranom srednjem veku obično bile deo palata ili većih crkava. U romaničkoj (tzv. hodočasničke crkve: Santjago de Kompostela, XII vek; Sveti Sernen u Tuluzi, oko 1080. itd.) i gotičkoj arhitekturi (opatija Sen Deni kod Pariza, 1140–144; katedrala u Amijenu, XIII vek, itd.) uvećava se broj kapela uz bočne brodove i apside crkve, a taj se proces podudara sa razvojem kulta relikvija, interesovanjem za hodočašća i razvojem privatne pobožnosti. Kapele su često radijalno raspoređene, u obliku venca, oko poligonalne ili polukružne apside, odnosno deambulatorijuma. Venac kapela se najčešće javlja kao sastavni deo razvijenog tipa oltarske apside (franc. chevet): duž spoljne strane apside podignut je deambulatorijum, hodnik koji je prolazima povezan sa apsidom, a iz deambulatorijuma se ulazi u kapele koje su zrakasto raspoređene duž njegovog spoljnog zida.[3] U kapelama se nalaze sporedni oltari posvećeni svetiteljima čije se relikvije čuvaju u crkvi ili zaštitnicima uticajnih pojedinaca, plemićkih porodica ili esnafa koji su finansirali izgradnju i ukrašavanje kepele. Kapele, u obliku polukružnih ili poligonalnih apsidiola, obično su niže od glavne apside, što raspored masa u eksterijeru čini dinamičnijim, pojačavajući utisak stupnjevitog vertikalnog rasta građevine.
Kao manji samostalni hrišćanski objekti, kapele su se raširile u doba renesanse i baroka[4].
Posebni tip su dvojne kapele, sa dva sprata, koje su česte u palatama i zamkovima, npr. Sen Šapel u Parizu.[5].
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Mackie, Gillian Vallance (2003). Early Christian Chapels in the West: Decoration, Function and Patronage. University of Toronto Press. str. 4. ISBN 9780802035042.
- ^ Pernoud, Régine; Miller, Michael J. (2006). Martin of Tours: Soldier, Bishop, and Saint. Ignatius Press. str. 27-28. ISBN 9781586170318.
- ^ Bony, Jean (1983). French Gothic Architecture of the 12th and 13th Centuries. University of California Press. str. 49—76. ISBN 9780520055865.
- ^ Kleiner, Fred (20. 1. 2009). Gardner’s Art through the Ages: Backpack Edition, Book C, Renaissance and Baroque. Cengage Learning. ISBN 978-1-111-78646-5.
- ^ Cohen, Meredith (24. 11. 2014). The Sainte-Chapelle and the Construction of Sacral Monarchy: Royal Architecture in Thirteenth-Century Paris. Cambridge University Press. ISBN 9781107025578.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mackie, Gillian Vallance (2003). Early Christian Chapels in the West: Decoration, Function and Patronage. University of Toronto Press. str. 4. ISBN 9780802035042.
