Mačva
| Mačva | |
|---|---|
 Mapa Mačvanskog regiona u geografskim granicama. | |
| Najveći gradovi | Šabac |
| Država | Srbija |
| Region | Šumadija i zapadna Srbija Vojvodina |
| Administrativna jedinica | Mačvanski okrug Sremski okrug |
| Stanovništvo | 150.000 |
Mačva je geografski region u Srbiji. Najveći deo Mačve se nalazi u severozapadnom delu uže Srbije (u Mačvanskom okrugu), dok se manji severni deo administrativno nalazi u Vojvodini (u Sremskom okrugu). Najveći grad Mačve je Šabac. Mačva obuhvata površinu od 800 km² sa 150.000 stanovnika.[1][2][3]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Region je dobio ime po gradu Mačva, koji je postojao u srednjem veku na obalama reke Save. U prošlosti, u regionu je takođe poznat kao Donji Srem, dok su susedne regije na severnoj obali reke Save (današnji Srem) bile poznate kao Gornji Srem.
Mačva je bila naseljena još od kamenog doba. U 1. veku p. n. e., region je osvojen od strane Rimljana, a Skordisci su gurnuti na severnu stranu reke Save. Tokom rimske vladavine, region je bio deo provincija Mezije i Panonije.[4]
Rimska vlast je trajala sve do 5. veka, a region su osvajali i Sarmati, Huni, Goti, Gepidi, Langobardi i Avari. U 6. veku, slovenska plemena naseljavaju region, koji je tada bio pod Vizantijom, zatim Franačkim kraljevstvom i Bugarskom. U 9. i 10. veku, južni delovi regiona postaju deo Srbije. U 11. veku, Mačva i Srem su postali deo vizantijske pokrajine Tema Sirmijum, tako da je ime Srem korišćeno za oba regiona.
Iz pisma Pape Grgura XI (1229. godina) vidi se da je Mačva naseljena pravoslavnim stanovništvom.[5]
U 13. veku, severni delovi Mačve su bili uključeni u Kraljevinu Mađarsku i od regiona je 1247. godine formirana Mačvanska banovina. Banovina je dobila ime po gradu Mačva, ali lokacija ovog naselja još uvek nije utvrđena. Sumnja se da je grad Mačva postojao nekoliko kilometara nizvodno od modernog Šapca.
Tokom mađarske vladavine, Mačvom je vladalo nekoliko moćnih banova. Mađarski kralj Bela IV je vlast nad Mačvom dao izbeglom ruskom knezu Rastislavu Mstislaviću. U 13. veku, Bela od Mačve (unuk mađarskog kralja Bele IV) je vladao Mačvom, kao i Usorom i Soli (područja preko reke Drine u severoistočnoj Bosni).
Kraljevinom Sremom vladao je srpski kralj Stefan Dragutin između 1282. i 1316. Kraljevina se sastojala od Mačve, Usora i Soli. Njegovi glavni gradovi bili su Debrc (između Beograda i Šapca) i Beograd. U to vreme, imenom Srem nazivane su dve teritorije: Gornji Srem (današnji Srem) i Donji Srem (današnja Mačva). Kraljevina Srem pod vlašću Stefana Dragutina nalazila se u Donjem Sremu. Spominje se još jedan lokalni vlastelin Ugrin Čak, koji je vladao Gornjim Sremom i Slavonijom.
Stefan Dragutin je najpre vladao Sremom kao vazal mađarskog kralja, ali pošto se urušila centralna vlast u Kraljevini Mađarskoj Stefan Dragutin i Ugrin Čak su de fakto postali nezavisni vladari. Stefan Dragutin je umro 1316. godine, a nasledio ga je njegov sin, kralj Stefan Vladislav II (1316—1325). Vladislava II je 1324. porazio novi kralj Srbije Stefan Dečanski. Posle toga, Mačva je postala predmet spora između Kraljevine Srbije i Kraljevine Mađarske.
U 14. veku, banovi iz porodice Gorjanski (Pavao Gorjanski, Nikola I Gorjanski i njegov sin Nikola II Gorjanski), koji su bili pod suverenitetom Mađarske, proširili su svoju vlast, ne samo u Bosni nego i u Sremu, a Nikola II je postao ban Slavonije i Hrvatske, koji su takođe bili deo mađarskog kraljevstva. Mačva je bila deo Srpskog carstva, a 1381, Mačva je postala deo Moravske Srbije.
U 15. veku, Mačva je deo srpske despotovine, a od 1459. deo Osmanskog carstva. Bila je pod turskom vlašću sve do 1718, kada su je zauzeli Habzburgovci. Između 1718. i 1739, Mačva je bila deo Kraljevina Srbije pod habzburškom upravom, a od 1739. opet je postala deo Osmanskog carstva. Tada je bila deo Smederevskog sandžaka. Godine 1788, „Mačvanska knežina“ je imala 25 sela sa 845 kuća.[6] Ime lokalnog guvernera („oberknez“) je bilo Uroš Drmanović. Između 1804. i 1815, Mačva je postala deo Srbije, a od 1817. deo autonomne Kneževina Srbija.[7]
Tokom Prvog svetskog rata, austrougarska vojska je počinila ratne zločine nad nevinim srpskim civilima u Mačvi i Podrinju. Od 1918. je postala deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Između 1918. i 1922. u regionu je bio poznat kao podrinjski okrug, a u periodu između 1922. i 1929, kao Podrinjska oblast, dok je između 1929. i 1941. je bila deo Drinske banovine. Između 1941. i 1944, Mačva je bila deo Nedićeve Srbije, a od 1945. deo Socijalističke Republike Srbije.[8]
Značajnija naselja[uredi | uredi izvor]
Spisak značajnijih naselja Mačve, koje je deo uže Srbije, sa brojem stanovnika po popisu iz 2002. godine:
- Šabac (55.163)
- Bogatić (7.350)
- Majur (6.854)
- Pocerski Pričinović (5.992)
- Badovinci (5.406)
- Prnjavor (4.464)
Jedino značajnije naselje u delu Mačve koji pripada Vojvodini je Mačvanska Mitrovica (4.116 stanovnika po popisu iz 2011. godine).
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Vučković, Slobodanka. „Mačva (1): Tu žive vredni ljudi - Život - Dnevni list Danas”. www.danas.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 19. 1. 2021.
- ^ Radovanović, V. (1994). Šabačka Posavina i Pocerina. Antropogeografska ispitivanja, Novi Sad.
- ^ Stanković, M. (1985). Povjesnica Milića od Mačve. Pirot.
- ^ Antić, Anta. 1881. Topografija starinskih ostataka u sadanjoj Mačvi (građa za arheologiju toga kraja). Rad. list za nauku i književnost, knj. I, sv. II (Beograd):186–192.
- ^ Spremić, Momčilo (2005). Prekinut uspon: srpske zemlje u poznom srednjem veku. Beograd: Zavod za udžbenika i nastavna sredstva. str. 5.
- ^ Kanic, F. (1991). Srbija – zemlja i stanovništvo I, (Lajpcig 1904) Beograd.
- ^ „Mačva u XVIII veku, Opština Bogatić”. Opština Bogatić & Zvanični sajt. Pristupljeno 19. 1. 2021.
- ^ „Mačva - Cerski marš i Hajdučke večeri” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 19. 1. 2021.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Spremić, Momčilo (1976). „Despot Đurađ Branković i Mačvanska banovina”. Istorijski časopis. 23: 23—37.
