Портал:Makedonija
 | Ukoliko želite da ponovo pokrenete ovaj portal, prvo svoju naum izložite zajednici na VP:Trg/Vikipolitika. |  |
Makedonija * Μακεδονία * Makedoniя * Makedonya * Maqedonia * Machedonia
Makedonija je geografska oblast na Balkanskom poluostrvu, površine oko 67.000 km, sa 4,65 miliona stanovnika.
Ova stara pokrajina visokih planina i pitomih kotlina, ima bogatu istoriju i kulturu. Kroz Makedoniju protiču reke Bistrica, Vardar, Struma, Mesta, Karaazmak, Crni Drim… Na jugu je zapljuskuje Egejsko more.
Danas je oblast Makedonija uključena u teritorije pet suverenih država:
- Grčka — Egejska Makedonija — polovina teritorije geografske oblasti Makedonije (51%), podeljena je na administrativne oblasti (periferije). To su: Zapadna Makedonija, Središnja Makedonija i Istočna Makedonija i Trakija; Okrug Pijerija u administrativnom smislu pripada Središnjoj Makedoniji, ali geografski predstavlja severnu Tesaliju.
- Severna Makedonija — sa oko 33% teritorije oblasti Makedonije, obuhvata najveći deo Vardarske Makedonije (ostatak je danas u Srbiji i Albaniji);
- Bugarska — Pirinska Makedonija oko 10% geografske oblasti Makedonije, obuhvata Blagoevgradsku oblast i porečje reke Dospat;
- Srbija — mali deo Vardarske Makedonije, koji je priključenjem Vranjskog okruga Srbiji 1878, ostao u sastavu Osmanskog carstva do 1912, odnosno područje današnjih opština: Bujanovac, Preševo i Trgovište, pa se i smatra i ne smatra delom geografske oblasti Makedonije.
- Albanija — vrlo mali deo Vardarske Makedonije, oblast Mala Prespa, regija oko Prespanskog jezera, kao i kraj Golo Brdo, blizu grada Debra.
Najveći grad je Solun. Drugi važni gradovi su: Skoplje, Bitolj, Ohrid, Kožani, Kavala i Blagoevgrad.
Izabrani članak
Borba za Makedoniju je bila borba stanovništva otomanske oblasti Makedonije, pod uticajem okolnih nezavisnih balkanskih država (Grčka, Srbija i Bugarska), za oslobođenje Makedonije od otomanske vladavine. Svoj vrhunac ova borba dostiže početkom 20. veka, jer je upravo u tom periodu došlo do kulminacije procesa oblikovanja nacionalnog identiteta stanovništva Balkana i slabljenja Osmanskog carstva i njegovog potiskivanja sa Balkana. Borba za Makedoniju se prvo odvijala na crkvenom polju, a zatim na političkom i na kraju vojnom.
Od ukidanja Pećke patrijaršije 1766. godine svi pravoslavci koji su ostali u sastavu Otomanske imperije su bili podređeni Carigradskoj patrijaršiji koja je zastupala grčke interese, negirajući postojanje drugih nacija pod njenom upravom, što u velikoj meri izaziva revolt svih prvoslavaca koji nisu Grci, pa i Srba sa područja Makedonije.
Bugarska egzarhija dobija samostalnost 1872. godine i počinje sa osnivanjem škola, crkvenih opština i biblioteka i u Makedoniji, suprotstavljajući ideju slovenstva grčkim težnjama, sve u cilju bugarizacije stanovništva Makedonije. Oni koji nisu hteli da prihvate ovakva nastojanja ostajali su pod upravom Carigradske patrijaršije, iako nerado.
Srbija 1885. godine počinje sa prosvetnom i kulturnom akcijom, u isto vreme tražeći da se postavljaju srpske vladike u krajevima gde su Srbi većina. Tome su se Grci žestoko protivili. Za to vreme, Bugari pošto su imali nacionalnu crkvu koja je osnivala škole, ostvaruju svoj uticaj naročito u gradovima, dok po selima to teško uspevaju.
Izabrana slika
Izabrana ličnost
Geografija
Crni Drim (alb. Drini i Zi, mak. Crn Drim) je reka koja protiče kroz Severnu Makedoniju i Albaniju.
Reka Crni Drim ističe na severozapadnoj strani Ohridskog jezera kod grada Struga, i teče na sever. do sela Tašmoruništa teče ravnicom Struškog polja i ulazi u klanac Drimsko grlo.
Odavde pa sve do granice sa Albanijom dolina Crnog Drima je zajezerena sa dve akumulacije, i to Globočicom te, kod Špiljskog mosta blizu Debra, Špiljskim jezerom (zajedničkim naziv Debarsko jezero). Kod pomenutih jezera izgrađene su istoimene hidrocentrale. Izgradnjom akumulacije Globočica potopljeno je istoimeno selo, a njegovi stanovnici su se iselili u Strugu. Visina akumulacionih brana je 82 i 102 metara.
Zabava
Makedonska Ljutenica
Potrebno je:
- 2 kg patlidžana
- 2 kg crvenih mesnatih paprika
- 3 ljute feferone
- 250 ml ulja
- 60 gr šećera
- 150 ml voćnog sirćeta
- 4 čena belog luka
- so
Priprema:
Vreme pripreme: 120 min.
Oguljene patlidžane stavite u vrelu vodu i kratko blanširajte. Dobro ih ocedite i izrežite na trake.
Paprike i ljute feferone operite i dobro obrišite. Položite ih na rešetke rerne i pecite uz povremeno okretanje u rerni zagrejanoj na 200°C.
Kada su paprike pečene, položite ih u staklenu posudu i prekrijte kuhinjskom krpom.
U širokoj posudi na polovinu količine zagrejanog ulja dodajte pripremljene patlidžane i mešajte ih na laganoj vatri dok ne omekšaju.
Ohlađene paprike ogulite od ljuske, očistite, izrežite na rezance i dodajte patlidžanima. Dodajte šećer, sirće, naseckani beli luk i so , pa kuvajte mešajući dok svi sastojci podjednako ne omekšaju.
Ljutenicu ulijte u staklene tegle do 2 cm ispod ruba, stavite ih 30 minuta u rernu zagrejanu na 80°C.
Tegle izvadite iz rerne, po povrću nalijte tanak sloj ulja, a zatim tegle dobro zatvorite i ohladite. Ljutenicu poslužite sa jelima od mesa sa roštilja.
Savet: Količinu ljutih feferona možete povećati ili smanjiti zavisno od željene ljutine.
Kategorije
Učesnici
Ako želite da pomognete u uređivanju portala kao i pisanju i sređivanju članaka o Mekedoniji, dopišite svoje ime.
Dobri članci
Obaveštenja
Ukoliko pišete neki kratak članak (klicu) vezan za Makedoniju, na dno dodajte: {{klica-Makedonija}}
Narodi Makedonije
Makedonija je naseljena od najstarijih vremena. Najpoznatija i najslavnija je bila u doba Antike. Tokom dugog niza vekova u Makedoniji žive različiti narodi koji pripadaju raznim kulturama i verama:
- Grci (Grci Makedonci), Slovenski Makedonci, Srbi, Kucovlasi, Turci, Albanci, Bugari, Romi i mnoge druge manje etničke grupe kao Meglenovlasi, Karakačani, Jevreji, Čerkezi...
Izabrano naselje
Kavala (gr: Καβάλα) je glavni grad okruga Kavala, na jugozapadu periferije Istočna Makedonija i Trakija. To je najveći grad i najvažnije privredno i obrazovno središte ove periferije.
Kavala je udaljena 165 km od Soluna (istočno) i 680 km od Atine.
Grad se nalazi na severnoj obali Orfanskog zaliva, dela Egejskog mora. Smešten je na brdovitom terenu, a središte grada je na kamenitom poluostrvu Panagija zbog strateške važnosti. Iznad grada pružaju se padine planine Lekani.
Grad je osnovan od strane naseljenika sa ostrva Paros u 6. vek p. n. e. pod imenom "Neapolis" (Novi Grad). Grad je postao mesno središte. Neapolis je postao starorimski grad 168. p. n. e. zadržavši naziv, da bi u vreme Vizantije prozvan "Hristopolj". Iz ovog vremena potiče gradska tvrđava. Slovensko stanovništv o na okolnim brdima grad je zvalo "Morunac", najverovatnije izvedeno od rečoi "more".
Kavala je dugo bila u sastavu otomanskog carstva, u razdoblju od 1371. do 1912. godine. Tokom ovog petovekovnog razdoblja najblisatvije vreme bilo je vreme sredine 16. veka, kada je veliki vezir bio Ibrahim-paša, Grk poreklom. Tada je grad dobio akvedukt. Grad se tada širi i izlazi iz gradskih zidina.
Istorija
Ilindanski ustanak (mk. Ilindensko vostanie) je jedan od najvećih i najznačajnijih događaja u modernoj istoriji Makedonije. Vođen je protiv Osmanskog carstva, za autonomiju Makedonije.
Ustanak je počeo 2. avgusta 1903. na pravoslavni verski praznik Ilindan. Ustanak je organizovala Tajna makedonska-odrinska revolucionarna organizacija (kasnije Unutrašnja makedonska revolucionarna organizacija, skraćeno mak VMRO).
Najveći zamah ustanak je imao u Bitoljskom revolucionarnom okrugu. Ustanici su presjekli telegrafske i telefonske žice, napadali begovske kule i posede i mesne garnizone i porušili mostove. U prespanskom kraju napadnut je nahijski centar Nakolec, u demirhisarskom kraju napadnut je garnizon u selu Pribilci, u kosturskom kraju ustanici su napali asker u selu Višeni i gradove Klisuru i Nevesku. U lerinskom kraju bili su napadnuti Staro Neredski i Nidženski. U ohridskom kraju napadani su turski garnizoni u Malisiju, Gornu Debarcu, Dolnu Debarcu i Ortakol. Bilo je napadnuto i Kičevo. U prilepskom kraju najveća akcija je bila napad na selo Čanište.
Kruševo je bilo osvojeno napadom na kasarnu, poštu, zgradu opštine i druge objekte. U njemu je uspostavljena skupština od 60 članova. Proglašena je Kruševska Republika, prva republika na Balkanu u to vrijeme, a Nikola Karev (1877-1905) je izabran za njenog predsjednika. Formirana je skupština koja će da izabere republičku vladu. Članovi Vlade bili su bugarske, vlaške i grčke nacionalnosti - Dinu Vangeli, Georgi Čače, Teohar Neškov, Hristo Ćurkčiev, Dimitar Sekulov i Nikola Balju. Vlada je izdala dokument pod imenom Kruševski manifest, koji je određivao ciljeve ustanka i organizovanje autonomije Makedonije nakon ustanka.
Sport
Košarkaški klub PAOK (grč. Π.Α.Ο.Κ.) je profesionalni grčki košarkaški klub iz Soluna, koji je deo sportskog društva PAOK. Sportsko društvo je osnovano 1926., a košarkaški klub PAOK 1928. godine.
Uspesi:
- Kup Rajmonda Saporte:
Pobednik (1): 1991. finalista (2): 1992, 1996.
- Kup Radivoja Koraća:
Pobednik (1): 1994.
- Prvenstvo Grčke:
Prvak (2): 1959, 1992. Viceprvak (9): 1960, 1985, 1988, 1989, 1990, 1991, 1994, 1998, 2000
- Kup Grčke:
Osvajač (3): 1984, 1995, 1999 Finalista (4): 1982, 1989, 1990, 1991
Muzika
Goran Trajkovski je makedonski muzičar i muzički novinar koji se smatra za jednog od najznačajnih na makedonskoj alternativnoj sceni, uz Čapovskog,Tanevskog i Vrteva. Aktivno je učestvovao kao pisac teksta, muzike i izvođač u grupama:
Saraceni, Padot na Vizantija (pevač i gitarista), Mizar (prvo kao klavijaturista tokom `80, a početkom XXI veka kao vokal Trećeg Otkrovenja), Anastasija (prvobitno Aporea, kao vokal, gajde i kaval).
Pored muzike za ove grupe, radio je i muziku za nekoliko predstava i filmova, od kojih su najznačajnije muzika za nagrađivani film Milča Mančevskog „Pre kiše“ i predstavu „Bahanalija“, koju je radio u sklopu Anastasije.
Goran Trajkovski je rođen 21.11.1963. godine u Velesu. Osnovno i srednje obrazovanje je stekao u Velesu, Strugi, Ohridu i Skoplju, posle čega je završio Filološki fakultet univerziteta sveti Ćirilo i Metodije u Skoplju na odseku za engleski jezik i književnost. Interesantno je da iako je jedan od najznačajnijih pisaca muzike iz Makedonije, nikada nije pohađao muzičke škole i muzikom se bavi kao potpuni laik. Za muziku je počeo da se zanima početkom `80, a sa tzv. balkanskim etnom se upoznaje preko izvođača kao što su Vanja Lazarova i Pece Atanasovski, dok ga sa vizantijskom muzikom i crkvenoslovenskim pojanjem upoznaju Vladimir i Stefan Sandžakovski.
Vesti
Izvori vesti
Zadaci
- Potrebni članci: Dospat (reka), Vizantijski izvori za istoriju južnoslovenskih naroda, Sloveni u Egejskoj Makedoniji, Spaljivanje Skoplja 1689., Austrougarski konzulat u Skoplju, Bitoljski okrug, Bregalnički okrug, Kumanovski okrug, Ohridski okrug, Skopski okrug, Tetovski okrug, Tikveški okrug, Bregalnička oblast, Mirko Stefanovski.
- Proširivanje: Solun, Vardar, Arheološki muzej u Solunu, Serafim Krstić, Serska eparhija, Tetovska eparhija/Pološka eparhija, Cocev Kamen, Dimitrije Bodi, Grigorije Božović, Mijaci, Brsjaci, Kumanovski ustanak, Vasilije Popović Cico, Vasa Jovanović, Anđelko Krstić, Brsjačka buna, Petar Karpoš, Srpski konzulat u Skoplju, Srpski konzulat u Bitolju, Ahmed Nijazi-beg, Josif Mihajlović, Spiro Hadži Ristić, Đuriški manastir.
- Potrebne slike: Stevan Simić, Despot Badžović, Hari Kostov, Uglješa Mrnjavčević.
