Resavska pećina
| Resavska pećina | |
|---|---|
 Resavska pećina | |
| Položaj | |
| Mesto (reka) | |
| Odlike | |
| Geologija (tip) | rečna |
| Dužina | 2.304 m |
| Starost | 80 mil. godina |
| Br. nivoa | četiri |
Resavska pećina je zaštićeni spomenik prirode i svrstava se u zaštićeno područje prve kategorije (prirodna dobra nacionalnog značaja).[1] Resavska (Divljakovačka) pećina je pećina u centralnoj Srbiji na 20 km od Despotovca, u krečnjačkom brdu Babina glava, na obodu kraškog polja Divljakovac, kod sela Jelovac.[2] Spada među najveće i najlepše pećine u Srbiji. Duga je 4,5 km.
Identitet prirodnog dobra[uredi | uredi izvor]
Resavska pećina je jedna od najznačajnijih turističkih pećina u Srbiji. Nalazi se u istočnoj Srbiji, Gornjoj Resavi, Divljakovačkog polja, ispod venca Babine glave a pripada teritoriji opštine Despotovac, atar sela Jelovac. Od prestonice Beograda, udaljena je 152 km, od Despotovca 20 a od sela Jelovca oko 5 km. Njena nadmorska visina je 483 m. Površina namenjena za zaštitu je 10,87 ha i obuhvata neposrednu okolinu pećine, na padini koja se spušta od 120 metara iznad ulaza do dna Divljakovačke uvale. Obuhvata 14 i po katastarskih parcela.
Opis prirodnog dobra[uredi | uredi izvor]
Resavska pećina je višespratni speleološki objekat ukupne dužine ispitanih kanala od oko 400 metara i visinske razlike između ulaza i najnižeg dela pećine (Bobanova dvorana) oko 30 m. Dužina Resavske pećine iznosi 2.800 m,[3] a nastala je erozivnim radom nekadašnjeg vodenog toka koji je bio razvijen u Divljačkovoj uvali pri višem stanju njegovog dna koji je ponirao na mestu današnjeg pećinskog ulaza. Ona nema stalan niti povremeni vodeni tok a aktivnost prokapnih voda zavisi od padavina na površini terena.
Svi delovi pećine, osim Ulazne dvorane, bogati su kristalnom kalcitnom ornamentikom. Zastupljene su skoro sve vrste pećinskih ukrasa kitnjastih formi od masivnih stubova stalagmita i stalaktita do malih kadica sa perlama na pećinskom dnu. Pojedine grupe stalagmita ili kolonade dobile si posebno ime poput "Košnice", "Deda i baba", "Porodica Tarana", i dr.
Nakon uređivanja kolonije slepih miševa su napustile ovo prebivalište. Detaljnim istraživanjem utvrđeno je da su u praistoriji u njom boravili ljudi prvenstveno pronalaskom, oruđa, klinova i kamenih vrhova kopalja. Od 1972. godine otvorena je za turističke posete pa je tih godina dostizala posetu od oko 150.000 ljudi godišnje. Taj broj se vremenom smanjivao pa je 1990. godine pećinu posetilo 46.000 ljudi, 1991, 32-33.000 a 1992. 25. 000 ljudi. Turistička staza iznosi 402 metara, ima betonsku podlogu i stepenište. Izvršena je rasveta a na ulaz je postavljena odgovarajuća kapija.
U njoj se i dalje vrše istraživanja koje obuhvataju:
- kontinuirano osmatranje mikroklimatskih činilaca u pećini (temperatura i vlažnost);
- biološko istraživanje uz praćenje prisustva slepih miševa u zimskom periodu;
- nastavak speleoloških istraživanja najnižih horizonata pećinskih kanala (na dnu Divljakovačkog polja);
- florističku-vegetaciju i hidrološko istraživanje kriške uvale Divljakovac.
Zaštita[uredi | uredi izvor]
Resavska pećina je vrednovana kao prirodno dobro od izuzetnog značaja te je donet akt o stavljanju pod zaštitu od strane Vlade Republike Srbije na predlog Ministarstva zaštite životne sredine. Ovaj režim zaštite obuhvata:
- zabranu radova i aktivnosti u pećini i na zaštićenom prostoru koje mogu nepovoljno delovati na morfološka, hidrografska i mikroklimatska obeležja pećinskih kanala;
- zabranu izgradnje stambenih, vikend objekata i objekata za potrebe poljoprivredne i industrijske proizvodnje;
- zabranu šumarskih, poljoprivrednih, tehničkih i zemljanih radova koji mogu narušiti estetske vrednosti zaštićenog prostora.
Radovi koji nisu zabranjeni, kao i radovi van zaštićenog prostora za koje se sumnja da mogu imati loše posledice za zaštićen spomenik prirode, podleže proceduri obezbeđenja analize uticaja i pribavljanja saglasnosti i dozvola u skladu sa zakonom.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Za pećinu su znali samo čobani koji su se sklanjali od nevremena sa stadima ovaca. Jedan od čobana je otkriva 1962. godine sa svilajnačkim planinarima. Njen izvorni naziv je bio Divljakovačka pećina po kraškom polju u kome se nalazi.[2] Detaljno su je ispitali novosadski speleolozi, na čelu sa dr. Jovanom Petrovićem. Radovi na uređenju pećine su trajali 10 godina. Pećina je zvanično otvorena za posetioce 22. aprila 1972. godine. Predstavlja jednu od najstarije ispitanih pećina, stara je oko 80 miliona godina, dok najstariji nakit ima 45 miliona godina.[4] Dužina pećine je 4.500 metara, od čega je istraženo do 2.850 metara, a deo za turistički obilazak je dug oko 800 metara.[5]
Odlike[uredi | uredi izvor]
Temperatura je konstantna i iznosi 7 °C, dok vlažnost vazduha varira od 80–100%. Starost nakita koji se nalazi u pećini procenjuje se na 45 miliona godina. Unutrašnjost pećine je bogata brojnim i raznovrsnim dvoranama, kanalima, galerijama, stubovima, stalaktitima, stalagmitima, draperijama i okamenjenim vodopadima. Zbog bogatstva i raznobojnosti nakita Resavsku pećinu zovu još i „Resavska lepotica“.[4]
Nakit pećine počinje od samog ulaza koji se nalazi na 485 m nadmorske visine. Nastaje rastvaranjem kalcijum karbonata, a boja zavisi od minerala kroz koji prođe voda. Nakit se pojavljuje u tri boje, a to su crvena, žuta i bela. Najdominantnija je crvena boja koja potiče od oksida gvožđa, bela potiče od kristalnog kalcijuma, a žuta od primesa gline.[4]
Pećina se prostire na četiri nivoa, a za turističke posete su uređeni samo delovi prva dva.[6] U gornjoj galeriji obilaze se četiri dvorane:
- Dvorana sraslih stubova ili kolonada, odmah na ulazu, nazvana tako zbog žućkastih stubova, od kalcita[7], koji zauzimaju prostor od poda do tavanice, gde su stalaktiti srasli sa stalagmitima[8]. Ovi zanimljivi vertikalni oblici stene, prema naučnim saznanjima, lomljeni su usled seizmičkih potresa, a zatim su se tokom vekova ponovo spajali.[9]
- Dvorana košnica sa tri stalagmita u obliku stare košnice - pletare[10], koje su se nekada pravile od pruća i blata.[7] U dvorani je je tavanica prekrivena stalaktitima koji se još uvek formiraju. Drugu i treću dvoranu spaja kanal crvenih breča, po čemu je Resavska pećina jedinstvena. Taj kanjonski kanal je najsuvlji deo pećine i tu nema pećinskog nakita. Po sredini kanala nalazi se ponor Slepi tunel, dužine 25 metara, koji je ispitan, ali nije uređen za razgledanje. Kanjonskim kanalom stiže se do treće dvorane
- Predvorja istorije, tako nazvane jer su u njoj pronađeni kamena sekira i vrhovi koplja, lobanja polarne lisice i ognjište praistorijskog čoveka. Kraćim tunelima, koji su naknadno probijen, dolazi se do Staze okamenjenih vodopada, i pećinskih orgulja, koje pri svakom dodiru stalaktita proizvode različit zvuk.[11] U njoj su i dva kristalno bela kipa nazvani Baba i deda. Dužim veštačkim tunelom se stiže do sledeće dvorane[7]
- Kristalna dvorana je najbogatija pećinskim nakitom i kristalnim formama nazvanim: Obešeno jagnje, Zatvor ili Kavez, Stopalo slona, Poljubac kroz hiljadu godina[8], zanimljiv slučaj gde fali samo jedan kubni centimetar da bi se stalaktit i stalagmit spojili, zašta je potrebno hiljadu godina.[12]
Na nižem nivou nalazi se donja galerija, čijim je razlaganjem i erozijom krečnjačkog materijala vremenom nastalo nekoliko posebnih dvorana, kao što je:
- Koncertna dvorana ili Dvorana kipova najveća i najlepša, odnosno glavna dvorana, na najnižoj tački od 405 mnv i dubini od 80 m, u odnosu na ulaznu dvoranu. Veoma je prostrana. U centralnom delu se nalazi glavni noseći stub visine preko 30 m i prečnika oko 27 m. Naziv dvorane potiče od njene akustičnosti, a tu su i kipovi karakterističnih formi koji nose posebne nazive: majka sa detetom (zaštitni znak Resavske pećine), visok oko 12 metara napravljen od crvenog stalagmita, osim lica majke i deteta koji su od belog kristala, Afrodita, krivi toranj u Pizi, džamija. Ispod nje se nalazi treći nivo pećine, koji je još uvek zatvoren za posetioce i u njemu je još aktivna ponornica.[8]
- Bobanova dvorana nalazi se iza Koncertne dvorane i pregradnog zida Ćele-kule, čiji ukrasi imaju oblik ljudskih lobanja.[7] Dobila je ime po devetogodišnjem dečaku, sinu dr. Petrovića[11], koji je prvi kročio u ovu dvoranu i silazio sa speleolozima, prilikom istraživanja pećine. U njoj se nalazi tri izdvojena stalagmita nazvana Porodica Tarana. Iza ove dvorane nalazi se mala galerija nazvana Menza, sa vodopadom od belog kristala, koju su speleolozi koristili za obedovanje.[8]
- Koralni kanali dvorana sa formacijama, koji podsećaju na morske korale[7]
- Blatna dvorana ili Kepina dvorana, po roniocu i speleologu Kepi Radakoviću[11], je siromašna nakitom, a na njenim zidovima se nalaze naslage gline.[7]
Resavska pećina ima status zaštićenog spomenika prirode, uključujući i neposrednu okolinu površine 11 hektara.
Turizam[uredi | uredi izvor]
Pećina je do sada detaljno istražena u dužini od 2830 m, a za posetioce je uređeno oko 800 m.
Kroz pećinu posetioci se kreću spiralnom betonskom stazom, koja prolazi kroz različite dvorane na dva nivoa (gornja i donja galerija). Najniža tačka do koje dolaze posetioci nalazi se na 405 m nadmorske visine. Poseta pećini traje oko 40 minuta, a moguća je u periodu od 1. aprila do 31. oktobra (09—17č.), a u periodu od 1. novembra do 31. marta (08—16 č.) .[5]
Po otvaranju, pećina je imala i preko 200.000 posetilaca godišnje. Danas ovu pećinu obiđe između 40 i 50.000 ljudi na godišnjem nivou, zbog čega se smatra jednim od najposećenijih turističkih objekata u Srbiji.[2]
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Resavska pećina -
Izlaz -
Jedna od dvorana -
Dvorana -
Pećinski nakit -
Svodovi -
Stalagmiti -
Stalaktiti u dvorani -
Stalaktiti -
Slepi miš -
Ulaz u dvoranu -
Ulaz -
Stalagmiti -
Avantura park -
Mesto za odmor -
Ulaz -
Trag stalaktita -
Ukrasi -
Ukrasi -
Ukrasi
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Vasiljević, Božidar - Predlog za stavljanje pod zaštitu spomenika prirode "Resavska pećina" kao prirodnog dobra od izuzetnog značaja (1993) Zavod za zaštitu prirode Srbije, Beograd
- ^ a b v Internet svedok: I pećinski čovek uživao u „Afroditi“ i „obešenom jagnjetu“, Andrej Dimitrijević Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016), Pristupljeno 25. 12. 2012.
- ^ Prema J. Petroviću (1971. i 1976) međutim on je u Resavsku pećinu uključio i ponorske kanale koji nisu fizički vezani sa pećinom ili su neprohodni i nedostupni za dalje proučavanje
- ^ a b v Resavska pećina: O pećini Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. oktobar 2012), Pristupljeno 24. 12. 2012.
- ^ a b Resavska pećina: Informacije Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. novembar 2012), Pristupljeno 24. 12. 2012.
- ^ Beljanica: Resavska pećina, Pristupljeno 24. 12. 2012.
- ^ a b v g d đ TV Resava: Resavska pećina, 8. 9. 2011, Pristupljeno 25. 12. 2012, video Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. oktobar 2012), Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ^ a b v g Resavska pećina: Kroz pećinu Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. oktobar 2012), Pristupljeno 24. 12. 2012.
- ^ Dveri srpske: Resavska pećina – čarolija prirode, Dragiša Spremo, Pristupljeno 24. 12. 2012.
- ^ Pčelarstvo: Pletara, 2. 4. 2011. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. jun 2012), Pristupljeno 25. 12. 2012.
- ^ a b v Despotovac, Resavska lepotica i vodopad Lisine, Pristupljeno 25. 12. 2012.
- ^ Glas javnosti: Od Resave do Manasije, Žaklina Milenković, 28. 8. 2003., Pristupljeno 24. 12. 2012.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- OGK SFRJ, 1:100.00, List Žagubica, Savezni geološki savod, Beograd, 1968.
- Petrović, J. (1971): Resavske pećine, Turistički savez Srbije, Beograd.
- Petrović, J. (1974): Krš Istočne Srbije, Posebna izdanja Srpskog geografskog društva, knj. 40. Beograd.
- Lazarević, R. (1991): Rezultati mikroklimatskih merenja u Resavskoj pećini, Zaštita prirode, br. 43-44. Republički zavod za zaštitu prirode, Beograd.
- Petrović, J., Božović, B. (1991): Učestalost i veličina ponornica u kršu istočne Srbije, Zbornik radova Odbora za kras i speleologiju SANU, IV, Posebna izdanja odeljenja prirodno-matematičkih nauka, knj. 67. Beograd.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Resavska pećina
- Resavska pećina — Upoznaj Srbiju
- Serbia travel — Resavska pećina
- Najveća pećina u Srbiji slavi 60 godina od otkrivanja („Politika”, 6. novembar 2022)
