Sveti Nikola (ostrvo)
 | |
| Geografija | |
|---|---|
| Lokacija | Budva |
| Koordinate | 42° 15′ 59″ S; 18° 51′ 06″ I / 42.26634° S; 18.85158° I |
| Površina | 297,376802 km2 |
| Administracija | |
| Demografija | |
| Stanovništvo | 11500 |
| Gustina st. | 38,67 stan./km2 |
Ostrvo Sveti Nikola nalazi se na manje od jednog kilometra udaljenosti od Budve i predstavlja najveće ostrvo na južnom delu Jadrana. Ime je dobilo po istoimenoj crkvici koja se nalazi na njemu.
Ostrvo ima brojne uvale, pokriveno je mediteranskom vegetacijom. Nekada je predstavljao i prirodni rezervat. Na ostrvu ima jelena, muflona, šumskih zečeva i više vrsta ptica. Ima tri peščane plaže, a ukupna dužina plaža je 840 m.[1]
Ostrvo Sveti Nikola je jedna od najprepoznatljivijih slika Budve. Jedno je od omiljenih kupališta Budvana i jedan od lokaliteta na koji su najviše ponosni.[2]
Imena ostrva[uredi | uredi izvor]
Zvanično ime ostrva je Sveti Nikola, ali je među meštanima poznato i kao Školj (ital. scoglio[2] - „stena”.[3] Na ostrvu se dugo godina nalazio i restoran Havaji, pa je i Havaji jedno od imena po kojima je poznato ovo ostrvo.[4]
Položaj[uredi | uredi izvor]
Ostrvo Sveti Nikola nalazi se južno od Budve. Njegov krajnji severozapadni rt, koji je i ujedno i pristanište, udaljen je od starog grada oko 800 m, od Slovenske plaže (sprudom) oko 1.300 m, a od rta koji deli Budvu od Bečića oko 1.200 m.[3]
Geografija[uredi | uredi izvor]
Sveti Nikola je izrazit primer kontinentalnog abrazionog ostrva a ujedno predstavlja i gotovo uništenu antiklinalu. Kontinentalna abraziona ostrva, prema opštoj podeli ostrva, pripadaju grupi kontinentalnih ostrva. Prema toj podeli postoje dve velike grupa ostrva, kontinentalna i samostalna. Kontinentalna ostrva bila su u prošlosti integralni delovi kontinenata. Kontinentalna abraziona ostrva nastaju u procesu mehaničkog rada talasa. Talasi se ruše o obalu i klif, abradiraju ih i unazadno pomeraju. Dugotrajnim delovanjem tog rušilačkog rada od nekadašnjeg klifa zaostaju pojedini istureni stenoviti ostenjaci, koji štrče iznad morske površine u vidu manjih stenovitih ostrva. Abrazija postupno nastavlja da uništava ova stenovita ostrva tako da od njih zaostaju samo stenoviti sprudovi i školjevi. Ovakva ostrva veoma su brojna na jadranskoj obali.[5]
Opšte karakteristige ostrva Sveti Nikola[uredi | uredi izvor]
- Ostrvo Sveti Nikola ima površinu od oko 47 hektara.
- Pruža se u pravcu severozapad-jugoistok.
- Morfološki ga čine:
- izrazito strma stenovita padina prema jugozapadu i
- padina prekrivena makijom, koja se spušta prema severoistoku i završava nepristupačnom obalom, sa znatno blažim nagibom, koji u proseku iznosi 45%.
- severni deo sa prirodnim plažama koje se nastavljaju na sprud, kojim se, u posebnim uslovima nivoa mora može peške doći od Slovenske plaže do ostrva.[3]
Ostrvo je veoma izduženog oblika. Dugačko je oko 1.750 m, a široko od 350 do 400 m. Najviša kota na ostrvu iznosi 120,3 mnm. Obalu ostrva otvorenu ka moru karakterišu strmi, skoro vertikalni stenoviti klifovi. Zbog veoma velike izloženosti dejstvu talasa, pojava vegetacije je moguća tek na kotama koje su desetak i više metara iznad nivoa mora. Obala ostrva okrenuta ka kopnu je veoma dobro zaštićena od dejstva talasa.
Reljef ostrva je nastao dejstvom abrazionih i akumulacionih procesa na kontaktu mora i kopna, pri čemu abrazioni oblici, po broju i raznovrsnosti, preovlađuju u odnosu na akumulacione.[3]
Abrazioni oblici, karakteristični za kamenite obale na otvorenom moru, izgrađene su od klastičnih stijena tercijarnog fliša i karbonatnih sedimenata trijaske, jurske i kredne starosti. Ove stene na izvesnim odsecima stvaraju klifove. Na stvaranje abrazionih oblika uticali su, pored morske erozije, kretanje masa i rasedna neotektonika, što pokazuje da je pretežni deo obalnog reljefa polimorfne geneze.[6]
Sprud[uredi | uredi izvor]
Ostrvo je povezano sa Budvom podmorskim sprudom Tunja, na kojem se za vreme oseke vodostaj spušta na svega pola metra, pa se gotovo može pregaziti.[4]
Klimatski uslovi[uredi | uredi izvor]
- Temperatura vazduha: Tokom najtoplijih letnjih meseci (jul-avgust) maksimalna temperatura vazduha ima srednje vrednosti oko 29 °C, a tokom najhladnijih zimskih meseci (januar-februar) 12-13 °C. Minimalna temperatura vazduha u zimskim mjesecima ima prosječnu vrijednost oko 5 °C, a u letnjim oko 20 °C. Ni u jednom mesecu srednja temperatura nije ispod 8 °C. Srednja mesečna temperatura iznad 10 °C počinje relativno rano, već u martu i završava se u novembru.
- Broj vrelih dana: Letnjih dana sa najvišom dnevnom temperaturom iznad 25 °C ima oko 104 godišnje, najviše u julu i avgustu (oko 29 mesečno). Tropskih dana sa najvišom dnevnom temperaturom iznad 30 °C ima oko 22,5, uglavnom u junu, julu, avgustu i septembru.
- Mrazni dani: Mraznih dana sa najnižom temperaturom tokom 24 sata ispod 0 °C ima oko 5 godišnje, u decembru, januaru i februaru, a ređe i u martu.
- Padavine: Maksimum padavina javlja se tokom zimskog, a minimum tokom ljetnjeg perioda godine. Najviše padavina ima u oktobru, novembru i decembru sa oko 30-40%, a najmanji juni, juli i avgust sa oko 10%. Tokom zimskog perioda dnevni prosek padavina iznosi 5-8 l/m², mada može dostići i 40 l/m². U ljetnjem periodu dnevni prosek padavina iznosi svega oko 1 l/m².[6]
- Vlažnost vazduha: Relativna vlažnost vazduha pokazuje veoma stabilan hod tokom godine. Maksimum srednjih mesečnih vrednosti javlja se tokom prelaznih mjeseci (april-maj-juni i septembar-oktobar), a minimum uglavnom tokom ljetnjeg perioda, u nekim slučajevima i tokom januara i februara. Srednja godišnja relativne vlažnost vazduha iznosi 69,1% (minimalna 63,5% u julu, maksimalna 72,7% u maju).
- Oblačnost: Povećana oblačnost karakteristična je tokom zime. Nasuprot tome, u letnjem periodu su ove vrijednosti male. Na Primorju je tokom godine u prosjku 42% neba pokriveno oblacima. Oblačnost u ljetnjem periodu je manja u odnosu na prosečnu godišnju za oko 40%.
- Osunčanost: Prosječno godišnje ima oko 2.455 časova osunčavanja, od kojih je 931 tokom leta (jun, jul i avgust), što znači da oko 40% godišnjeg osunčavanja pripada ovim mesecima. Zimi je osunčavanje je znatno smanjeno. Tokom januara Primorje ima svega oko 125 časova, što predstavlja 5% godišnje vrednosti.[7]
- Ustalasalost mora: Obala okrenuta otvorenom moru je izložena dejstvu talasa iz južnog, jugozapadnog i zapadnog pravca. I pored izuzetne izloženosti dejstvu talasa, na nekoliko lokacija duž te obale su formirane veoma male prirodne plaže. Pristup tim plažama moguć je samo čamcima. Obala okrenuta ka kopnu je veoma dobro zaštićena od dejstva talasa. Na tu obalu deluju samo talasi prouzrokovani vetrovima sa kopna. Zbog blizine kopna visina ovih talasa je relativno mala. Prosečna godišnja zastupljenost tišine je izuzetno visoka i iznosi čak 60% (more bez talasa).
- Vetar: Učestalost vetrova iz svih pravaca van kvadranta jug-zapad je svega 19,2%. Vetrovi iz južnog pravca su merodavni i u pogledu maksimalnih brzina vetrova iz kvadranta jug-zapad. Maksimalna izmerena brzina vetra iz južnog pravca iznosi 17,5 m/s, dok je maksimalna brzina vetrova iz jugozapadnog pravca 12,0 m/s.[7]
Flora i fauna[uredi | uredi izvor]
Vegetacija na ostrvu je prirodno formirana od autohtonih biljnih vrsta. Osim strme, stenovite, jugozapadne obale, ostrvo je potpuno prekriveno vegetacijom. Među drvenastim vrstama najzastupljeni su borovi i smreke (kleke).[2] Od nekadašnjih poljoprivrednih površina ostali su samo zanemarljivi tragovi.[6]
Ostrvo naseljava veliki broj ptičijih vrsta kao i izvestan broj primeraka jelena i muflona.[3] Ovo ostrvo je do skoro bilo prirodni rezervat velikog broja životinja. Sredinom šezdesetih godina na ostrvo su Briona dovedena dva para jelena lopatara, a naseljeni su i mufloni, šumski zečevi i fazani. Prema nekim informacijama, na ostrvu je svojevremeno živelo oko 50 primeraka jelena, koji su se pred noć spuštali do samih plaža. Nažalost, smatra se da su oni pobijeni u krivolovu u prvim decenijama 21. veka.[4]
Turističke vrednosti ostrva[uredi | uredi izvor]
Severni deo ostrva, iako neznatne površine u odnosu na ostrvo u celini, zbog svojih plaža, pristupačnosti i ambijenta u celini čini osnovnu turističke vrednost ostrva.[3] Jedan je od glavnih primera divlje lepote u Crnoj Gori, jer na preko dva kilometra dužine ima svega nekoliko plaža, koje su međusobno nepovezane i do kojih je jedino moguće doći s mora. Ove plaže su lepo uređene i do njih je leti moguće doći brodićima koji turiste prevoze sa budvanske obale. Iz Budve se tokom turističke sezone redovno organizuju celodnevni izleti na dnevno kupanje,[8] privlačni za sve one koji traže mir i privatnost.[4] Turiste do pristaništa na ostrvu dovoze brodići i čamci. Do manjih plaža na južnoj strani ostrva, ispod strmih stena prema moru, može se doći samo barkama. Plaže su duge ukupno 840 m, a njihova površina je 2.700 m²[1] Iako je nenaseljeno, na njemu se nalazi nekoliko turističkih objekata, pristan za čamce i uređeni kej.[9]
Ostrvo Sveti Nikola dospelo je na Forbsovu listu najlepših evropskih ostrva, u glasanju za Najbolju destinaciju Evrope.[10]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Crkva[uredi | uredi izvor]
Na ostrvu se nalazi crkva posvećena Svetom Nikoli, zaštitniku pomoraca. Pretpostavlja se da je sagrađena u 16. veku. Obnovljena je 1864. godine kao jednostavna, jednobrodna građevina. Crkva je registrovana kao spomenik kulture III kategorije.[3] U razornom zemljotresu koji je 1979. godine pogodio Crnu Goru, crkva je bila gotovo potpuno razrušena, ali je naknadno ponovo obnovljena,[4] Oko crkve se nalazi groblje koje je bilo aktivno sve do 1936. godine.[3] ali je retko otvorena za posetioce.[2]
Legende[uredi | uredi izvor]
Brojne su priče i legende vezane za ovo ostrvo. Prema jednoj od njih, crkvu na ostrvu su podigli krstaši koji su krajem 11. veka prolazili ovim krajem, na povratku u svoju domovinu. Legenda govori da je krstaške ratnike ovde pogodila epidemija kuge, koja je i usmrtila neke od njih. Preživeli su posle epidemije na ostrvu podigli crkvu, a preminule sahranili u prostoru oko crkve.[4] Groblje se i danas tu nalazi.
Druga legenda vezana je za nastanak spruda Tunja i Svetog Savu. Naime, Sveti Sava je u dva navrata (1229. i 1234) iz Budve polazio za Palestinu, u posetu hrišćanskim svetilištima u Svetoj zemlji. Prema ovoj legendi, prilikom polaska na jedno od tih putovanja, počelo je veliko nevreme, a brod kojim je trebalo da putuje čekao je sklonjen u zavetrini ostrva Sveti Nikola. Sveti Sava nije mogao dase ukrca pa je, čekajući na obali, u vodu bacao kamenčiće, od kojih se stvorio put do ostrva kojim su on i njegovai pratioci stigli do broda.[4]
Urbanizacija[uredi | uredi izvor]
Planom urbanizacije na ostrvu je bila predvidjena gradnja hotela sa 750 ležaja i marine sa 50 vezova. Protiv ovog plana 2018. godine organizovan je protest pod nazivom „Da nam Školj ne otplovi”. Protestu se odazvao veliki broj građana.[2] O gradnji na ostrvu se razmišljalo i pre Drugog svetskog rata.[11]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Ostrvo Sveti Nikola”. Zvanična prezentacija. TO Budva. Pristupljeno 30. 3. 2020.
- ^ a b v g d „Ostrvo Sveti Nikola Školj-srce Budve i ponos mještana”. Portal Radio Televizija Budva. Radio Televizija Budva. Pristupljeno 30. 3. 2020.
- ^ a b v g d đ e ž MonteCEP 2007, str. 4
- ^ Petrović, Manojlović 2003
- ^ a b v MonteCEP 2007, str. 5
- ^ a b MonteCEP 2007, str. 6
- ^ MonteCEP 2007, str. 10
- ^ MonteCEP 2007, str. 8
- ^ „Skriveno mesto u Crnoj Gori uvršteno na listu 9 najlepših destinacija u Evropi”. telegraf.rs. 30. 5. 2019. Pristupljeno 30. 3. 2020.
- ^ "Politika", 5. feb. 1935
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Generalni koncept i razrada na nivou detaljnog plana Ostrvo Sv. Nikola - Budva (PDF). Kotor: MonteCEP. 2007. Pristupljeno 30. 3. 2020.[mrtva veza]
- Petrović, Dragutin; Manojlović, Predrag (2003). Geomorfologija. Beograd: Geografski fakultet. ISBN 86-82657-32-5.
