Hasmonejci
| Hasmonejsko kraljevstvo ממלכת החשמונאים Mamlechet haHashmona'im'' Judeja | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Azija | ||
| Regija | Levant | ||
| Glavni grad | Jerusalim | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | Jermenski, latinski, Grčki, Hebrejski jezik | ||
| Religija | Judaizam | ||
| Politika | |||
| Oblik države | Kraljevina | ||
| — Kralj | Juda Makavej | ||
| Simon Makavej | |||
| Jovan Hirkan | |||
| Istorija | |||
| Istorijsko doba | Stari vek | ||
| — Osnivanje | 166. | ||
| — Ukidanje | 37. p. n. e. | ||
Hasmonejci ili Hesmoneji (hebr. חשמונאים) - su bili jevrejska sveštenička porodica iz naselja Modin (koja se nalazila na granici Judeje i Samarije) kojoj su pripadali i sveti mučenici Makaveji. Hasmonejska dinastija je vladala Judejom u periodu od 166.-37. p. n. e., odnosno, bili su na čelu jevrejskog naroda od početka ustanka protiv Seleukidskog carstva 167. p. n. e.
Poreklo imena[uredi | uredi izvor]
Ime "Hasmonejci" spominju istoričar Josif Flavije, Mišna i Talmud, međutim, u Knjizi o Makavejima nije pronađen naziv Hasmonejci. Josif proizvodi ime "Hasmonejci" od svog pradeda Matitiahua; Istraživači predlažu vezu ovog imena sa selom Hashmon, Hashmon region, itd.
Uspon dinastije[uredi | uredi izvor]
Kada je došao na vlast u Seleukidskom carstvu 175. p. n. e., Antioh IV Epifan je nastojao da ubrza proces helenizacije naroda na tom prostoru, uključujući i Jevreje. U leto 167. p. n. e. Antioh je objavio niz dekreta direktno usmerenih protiv judaizma kao religije. Progon je bio nezapamćen za drevni svet. To je izazvalo sukob između helenističke populacije i jevrejskog i ostalih naroda, s druge strane. Počeo je ustanak u decembru 164. p. n. e. u kome su pobunjenici zauzeli Jerusalim. Jevrejska država je obnovljena 142. p. n. e.
Prvi vođa pobunjenika bio je sveštenik Matatija Hasmonej, a zatim njegov treći sin Juda Makavej. Posle smrti Jude, najmlađi od braće, Jonatan, postao je vođa, a zatim veliki sveštenik. Kao rezultat zavere, on je ubijen 143. p. n. e. Drugi sin Matatije, Simon, koji je u tu svrhu okupio Veliko veće u Jerusalimu, postao je zvanično izabrani vladar, visoki sveštenik i vrhovni komandant Judeje. Ovo zvanje je postalo nasledno i trebalo je da se prenosi i na njegove potomke "sve dok se ne bude pojavio pravi maesija". Od tog trenutka, se smatra da je ustanovljena vladavina dinastije Hasmoneja.
Simon je u to vreme imao sukob sa njegovim zetom Ptolomejom, koga je imenovao za vladara Jerihona. Ptolomej je odlučio da uz pomoć Antioha VII preuzme vlast u Judeji. U tom cilju, u februaru 134. p. n. e., on je namamio Simona i njegova dva sina na gozbu i ubio ih.
Treći Simonov sin Simona koji je preživeo, zadržao je vlast i postao etzarh. On je sproveo niz uspešnih kampanja osvajanja, proširujući granice svojih poseda, pridruživši Masonejskom kraljevstvu Moab, Idumeju i Samariju.[1]
Hirkan je umro 104. p. n. e. Nasuprot njegovoj volji, prema kojoj je njegov najstariji sin Aristobulu trebalo da postane veliki sveštenik, a sekularna vlast ostane u rukama njegove majke, Aristobul se proglasio kraljem i zatvorio majku u tamnicu, gde je i umrla. Trojica njegove braće takođe su bili u tamnici. Sam Aristobul je umro godinu dana kasnije, a treći sin Hirkana, Aleksandar Janej, postao je kralj. Udovica Aristobula postala je supruga Janeja.
Jenej je uspešno nastavio osvajanja svog oca i pripojio kraljevstvo obalnog područja od planine Karmel do Gaze. Pored toga, on je osvojio i Dekapolis i Petru.[traži se izvor] U isto vreme, tokom njegoe vladavine započeo je građanski rat koji su izazvali fariseji. Do vremena njegove smrti 76. p. n. e. postignut je interni sporazum o miru u zemlji.
Posle Aleksandrove smrti, kraljevstvo Judeje je po prvi put u istoriji vodila jedna žena (sa izuzetkom uzurpacije Fatolije) - do 67. p. n. e. godine vladala je Salome Aleksander (Shlomzion). Njen sin Jovan Hirkan II postao je veliki prvosveštenik. Saloma Aleksandra je okončala rat u Jordanu i poslala svog sina Aristobula da osvoji Damask. Istovremeno, uz pomoć diplomatije, uspela je da izbegne invaziju armenskih trupa pod komandom Tigrana II [2]
U poslednjim godinama života Salome Aleksandre, svađa između njenih sinova dovela je do građanskog rata i građanskog rata između pristalica Hirkana i Aristobula. Situaciju su iskoristili Rimljani, koji su u to vrieme slomili ostatke Seleukidskog carstva i čije su trupe bile stacionirane u Damasku. Obe strane su pokušale da privuku Rimljane kao saveznike. Komandant Pompej je intervenisao u sukobu na strani Hirkana. Njegove trupe su 63. p. n. e. godine ušle u Jerusalim, provalili su u Hram, zarobili Aristobula i odveli ih kao zarobljenike sa sinovima u Rim.[traži se izvor] Nakon toga, intervencija Rima dovela je do pada monarhije i gubitka nezavisnosti jevrejske države za narednih 2000 godina.
Hirkan je ostao veliki sveštenik, ali je moć u Judeji postepeno prešla u ruke njegovog dvorjanina - Antipatera Idumeja koji je uživao poverenje Rimljana i imenovao svoje sinove Iroda i Fazaela za upravitelje u Galileji i Jerusalimu. Posle Pompejeve smrti, Julije Cezar je imenovao Hirkana za etarha (vladara).
Posle smrti Antipatera, vlast u zemlji je zapravo prešla u ruke njegovog sina Iroda, iako je formalno etarh i visoki sveštenik bio Hirkan. Najstariji sin Aristobula, Aleksandar II Judejski, pobegao je iz rimskog zatočeništva i okupio trupe i podigao ustanak 57. p. n. e., ali su ustanici poraženi od strane Rimljana u savezu sa Antipterom. Drugi sin Aristobula Antigon II formirao je savez sa Partijcima i uz njihovu pomoć u 40. p. n. e. pokorio je Judeju, ušao u Jerusalim i svrgnuo Hirkana, obnavljajući Hasmonejsku dinastiju na kratko].[3]
Pad Dinastije Hesmoneja[uredi | uredi izvor]
Irod je bio u mogućnosti da dobije podršku Rimljana, i nakon tri godine u 37. p. n. e. ponovo je zauzeo Judeju. Dobivši kraljevsku krunu iz ruku Rimljana, pogubio je zarobljenog Antigonu, posljednjeg kralja Hasmoneanske dinastije. Poslednji veliki sveštenik Hasmonejaca bio je Aristobul III - brat supruge Iroda Mariamne i unuka Hirkana II. Bojeći se njegovog uticaja među narodom, Irod je naredio da ga ubiju 35. p. n. e.
Sam Irod je postao začetnik nove dinastije Irodijada.
Značaj u istoriji[uredi | uredi izvor]
Aktivnosti Hasmonejaca su usporile helenizaciju Jevreja. Naprotiv, postojala je religijska asimilacija semitskih naroda koji su nastanjivali Judeju. Očuvanje judaizma kao nacionalne religije jevreja postalo je važan faktor koji je predodredio čitavu kasniju istoriju jevrejskog naroda.
Dinastija Hismoneja[uredi | uredi izvor]
- 140.–135. p. n. e. − Simon Makavej
- 134.(110.)–104. p. n. e. − Jovan Hirkan
- 104.–103. p. n. e. − Aristobul I
- 103.–76. p. n. e. − Aleksandar Janej
- 76.–67. p. n. e. − Saloma Aleksandra
- 67.–66. p. n. e. − Hirkan II
- 66.–63. p. n. e. − Aristobul II
- 63.–40. p. n. e. − Hirkan II
- 40.–37. p. n. e. − Antigon II Matatija
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Štern, Menahem Častь II. Period Vtorogo Hrama Istoriя evreйskogo naroda History of the Jewish people Moskva—Ierusali Mostы kulьturы/Gešarim. 2001. ISBN 978-5-93273-050-8. str. 678.
- ^ ALEXANDER II., of Judea, Jewish Encyclopedia
- ^ «Neizvestnaя Salomeя» Statья o Salomee Aleksandre
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
