Mačvanska banovina
| Mačvanska banovina Banatus Machoviensis | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1272—1496 | |||||||||
 Mačvanska banovina oko 1490. godine | |||||||||
| Regija | Jugoistočna Evropa | ||||||||
| Zemlja | Kraljevina Ugarska | ||||||||
| Događaji | |||||||||
| Status | Bivša pokrajina | ||||||||
| Vladavina | |||||||||
| • Oblik | banovina | ||||||||
| Istorija | |||||||||
• Uspostavljeno | 1272 | ||||||||
• Ukinuto | 1496 | ||||||||
| |||||||||
Mačvanska banovina (lat. Banatus Machoviensis) bila je srednjovekovna ugarska banovina, koja je u periodu od druge polovine 13. veka do kraja 15. veka (sa povremenim prekidima) obuhvatala oblast Mačvu i neke susedne krajeve u širem zahvatu Kolubare. Stvorena je 1272. godine, kao upravna oblast na čelu sa banom, koga je postavljao ugarski kralj. Dobila je ime po utvrđenom gradu Mačvi, čija lokacija nije tačno utvrđena, ali se pretpostavlja da se nalazio nedaleko od današnjeg Šapca. Krajem 15. veka, područje Mačvanske banovine spojeno je sa susednom Beogradskom banovinom.[1][2][3][4]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Stvaranju Mačvnske banovine (1272) prethodilo je postojanje specifične ugarske upravne oblasti koja je poveravana pripadnicima i srodnicima kraljevske dinastije Arpadovića. Tim prostorima je već tokom prve polovine 13. veka upravljala Margareta Ugarska, koju su nasledili sinovi Jovan i Gijom. Potom je između 1247. i 1254. godine stvoreno Mačvansko gospodstvo, koje je ugarski kralj Bela IV poverio svom zetu Rostislavu Mihailoviču, izbeglom ruskom knezu, koji je nosio naslov gospodara Mačve (lat. Dominus de Macho), dok se njegov sin Bela Rostislavič nazivao i mačvanskim vojvodom. Nakon njegove pogibije (1272), oblast je poverena na upravu novoimeovam banu Mačve (lat. banus machoviensis), čime je na tim prostorima ustanovljena Mačvanska banovina.[5][6][7]
Tokom istorije, banovina je menjala svoje granice, a njeno postojanje je imalo i izvesne prekide, u periodima kada se područje Mačve nalazilo u sastavu srednjovekovnih srpskih država. Tada su ovim prostorom vladali srpski kraljevi Stefan Dragutin, Stefan Vladislav II i Stefan Milutin (1284-1319), a kasnije i srpski despoti Stefan Lazarević, Đurađ Branković i Lazar Branković (1404-1458). U vreme osmanske opasnosti, mačvanskim banovima je povremeno poveravana vojna nadležnost i nad nekim obližnjim županijama (Sremska, Bačka, Vukovska). Mačvanska banovina je postojala do kraja 15. veka, kada je spojena sa Susednom Beogradskom banovinom, a čitavo područje kasnije ulazi u sastav Osmanskog carstva (1521).[8]
Oblasni gospodari Mačve[uredi | uredi izvor]
- Rostislav Mihailović (1254-1262)
- Bela od Mačve (1262-1272)
- Jelisaveta Kumanka (1279-1284)
- Stefan Dragutin (1284-1316)
- Stefan Vladislav II (1316-1317)
- Stefan Milutin (1317-1319)
- Stefan Lazarević (1404-1427)
- Đurađ Branković (1427-1456)
- Lazar Branković (1456-1458)
Spisak mačvanskih banova[uredi | uredi izvor]
- Roland I Ratot (1272-1273)
- Eđed Monoslo (1273)
- Jovan od Mačve (1273)
- Eđed Monoslo (1273)
- Albert? (1275)
- Ugrin Čak (1279)
- Pavle Gorjanski (1320-1328)
- Jovan Alšani (1328-1334)
- Nikola Ostfi (1335-1339)
- Dominik Ostfi (1340-1353)
- Andrija Lakfi (1353-1354)
- Nikola Čak (1354-1359)
- Nikola I Gorjanski (1359-1375)
- Ivaniš Horvat (1375-1381)
- Pavle Liškoj (1381-1382)
- Stefan Korođi (1382-1385)
- Ivaniš Horvat (1385-1386)
- Jovan Banfi (1386-1387)
- Nikola II Gorjanski (1387-1390)
- Stefan Losonci (1390-1392)
- Đorđe Lakfi (1392-1393)
- Nikola II Gorjanski (1393-1394)
- Nikola Treutel (1394-1397)
- Petar Perenji (1397)
- Francis Bebek (1397-1400)
- Jovan Maroti (1398-1402)
- Petar Perenji (1400-1401)
- Stefan i Toma Luđani (1402)
- Ladislav Uljaki (1402-1403)
- Jovan Maroti (1402-1410)
- Ladislav i Emerih Uljaki (1410-1418)
- Deziderije Gorjanski (1419-1427)
- Jovan Maroti (1427-1428)
- Petar Čeh (1427-1431)
- Stefan Uljaki (1429-1430)
- Ladislav Gorjanski (1431-1441)
- Deziderije Gorjanski (1431-1438)
- Nikola Iločki (1438-1477)
- Mihailo Silađi (1456-1458)
- Job Gorjanski (1474-1481)
- Lovro Iločki (1477-1492)
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Kalić 1964, str. 533–540.
- ^ Spremić 1976, str. 23-37.
- ^ Ćirković 2008, str. 3-20.
- ^ Komatina 2021, str. 73-96.
- ^ Hardi 2009, str. 65-80.
- ^ Hardi 2011, str. 32-44.
- ^ Font 2020, str. 309-326.
- ^ Rokai 2002.
Sources[uredi | uredi izvor]
- Vasin, Dejana (2019). „Natural Conditions as a Factor of Urbanization of the Lower Posavina in the Middle Ages”. Istraživanja: Journal of Historical Researches. 30 (30): 45—68.
- Dinić, Mihailo (1949). „O ugarskom ropstvu kralja Uroša I”. Istoriski časopis. 1 (1948): 30—36.
- Engel, Pál (2001). The Realm of St. Stephen: A History of Medieval Hungary, 895-1526. London-New York: Tauris.
- Isailović, Neven (2016). „Living by the Border: South Slavic Marcher Lords in the Late Medieval Balkans (13th–15th Centuries)”. Banatica. 26 (2): 105—117.
- Ivanović, Miloš; Isailović, Neven (2015). „The Danube in Serbian-Hungarian Relations in the 14th and 15th Centuries”. Tibiscvm: Istorie–Arheologie. 5: 377—393.
- Kalić, Jovanka (1964). „Prilog istoriji Beogradske banovine”. Zbornik Filozofskog fakulteta. Beograd. 8 (1): 533—540.
- Komatina, Ivana (2021). „O vremenu napada kralja Uroša I na Mačvu i njegovom zarobljavanju”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 58: 73—96.
- Krstić, Aleksandar R. (2016). „The Rival and the Vassal of Charles Robert of Anjou: King Vladislav II Nemanjić”. Banatica. 26 (2): 33—51.
- McDaniel, Gordon L. (1984). „On Hungarian-Serbian Relations in the Thirteenth Century: John Angelos and Queen Jelena” (PDF). Ungarn-Jahrbuch. 12 (1982-1983): 43—50.
- Pálosfalvi, Tamás (2018). From Nicopolis to Mohács: A History of Ottoman-Hungarian Warfare, 1389-1526. Leiden: Brill.
- Rokai, Peter (2002). „Istorija Mađara od najstarijih vremena do Mohačke bitke 1526. godine”. Istorija Mađara. Beograd: Clio. str. 7—183.
- Spremić, Momčilo (1976). „Despot Đurađ Branković i Mačvanska banovina”. Istorijski časopis. 23: 23—37.
- Ćirković, Sima (2008). „Zemlja Mačva i grad Mačva”. Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor. 74: 3—20.
- Fine, John Van Antwerp Jr. (1994) [1987]. The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press.
- Font, Márta (2020). „Rostislav, Dominus de Macho”. Stefan the First-Crowned and His Time. Belgrade: Institute of History. str. 309—326.
- Hardi, Đura (2009). „Gospodari i banovi onostranog Srema i Mačve u XIII veku”. Spomenica Istorijskog arhiva Srem. 8: 65—80.
- Hardi, Đura (2011). „O Mačvi sredinom XIII veka: Prilog pitanju statusa Mačve u doba vladavine njenog gospodara Rostislava Mihailoviča”. Spomenica Istorijskog arhiva Srem. 10: 32—44.
